Նոր 11 Սեպտեմբե՞ր, Թէ Հերթական Ահաբեկչութիւն

Տասն­չորս տա­րի ա­ռաջ` 9-11-ի ա­տեն ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րու աշ­խարհ չկար: Օ­րին աշ­խար­հը ա­հա­ւոր ո­ճի­րէ մը ցնցուե­ցաւ, եւ կա­րեկ­ցա­կան մթնո­լորտ կը տի­րէր ա­մէն տեղ, ա­մէն մարդ կը դա­տա­պար­տէր այդ հա­կա­մարդ­կա­յին բռնա­րար­քը: Դէպ­քին զգա­յա­ցունց ըլ­լա­լը (յի­շենք Պըն Լա­տէ­նի հրէ­շա­ցու­մը) առ­հա­սա­րակ մար­դոց զգա­ցա­կան աշ­խար­հին վրայ այն­քան ազ­դած էր, որ տա­րի­ներ տե­ւեց, որ­պէս­զի մար­դիկ յստա­կա­տե­սու­թեամբ դի­տար­կեն, վեր­լու­ծեն,  դա­տեն պա­տա­հա­ծը, ըմբռ­նեն ա­նոր խոր­քը եւ հե­տե­ւանք­նե­րը:

9-11-ի յա­ջոր­դած ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն հետ, Ի­րա­քի ներ­խու­ժու­մէն մին­չեւ ա­րա­բա­կան ա­շու­նը, ֆոլս ֆլեկ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը ա­ւե­լի ակ­նե­րեւ դար­ձան, միա­ժա­մա­նակ փրոք­սի-միջ­նորդ կռուող­նե­րու հաս­կա­ցո­ղու­թիւ­նը հետզ­հե­տէ ա­ւե­լի պար­զուե­ցաւ:

Տուեալ գոր­ծո­ղու­թիւն մը եւ իր հա­կազ­դե­ցու­թիւ­նը պատ­ճառ-հե­տե­ւան­քա­յին կա­պակ­ցու­թիւն կ՚ու­նե­նան: Քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն վեր­լու­ծե­լու մէջ անհ­րա­ժեշտ է սպա­սել եւ տես­նել, թէ ո՛վ է գոր­ծո­ղու­թե­նէն օգ­տուող կող­մը, ի՛նչ են գոր­ծո­ղու­թեան հե­տե­ւանք­նե­րը՝ յա­ջոր­դող աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը:

2001-ին ամ­բողջ աշ­խար­հը «ա­ղօ­թեց» Ա­մե­րի­կա­յի հա­մար. ան­շուշտ «Ֆէյս­պուք» չկար այն ժա­մա­նակ` հեշ­թեկ­նե­րով եւ նկար­նե­րով կա­րեկ­ցե­լու հա­մար, ցա­ւակ­ցե­ցանք զոյգ աշ­տա­րակ­նե­րու զո­հե­րուն, իսկ այ­սօր նոյ­նը` Փա­րի­զի չա­րա­ղէտ ա­հա­բեկ­չու­թեան ա­ռի­թով: Ի հար­կէ Եւ­րո­պա­յի մայ­րա­քա­ղա­քը Ալ­ճե­րիոյ դէմ պա­տե­րազ­մէն ի վեր այս տա­րո­ղու­թեամբ վայ­րա­գու­թեան չէ հան­դի­պած, եւ քա­ղա­քա­կիրթ Ա­ռա­ջին աշ­խար­հի` Ա­րեւ­մուտ­քի մէջ իւ­րա­քան­չիւր զոհ «սուղ» կ՚ար­ժէ, ի տար­բե­րու­թիւն Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի զո­հե­րուն, ո­րոնք սոսկ թի­ւեր ըլ­լան կար­ծես, ալ ո՞ւր մնաց հա­րիւ­րէ ա­ւե­լի ան­մեղ­նե­րու սպա­նու­թիւ­նը:

Սա­կայն ա­մէ­նօ­րեայ դրու­թեամբ վայ­րա­գու­թիւ­նը ա­մէ­նու­րեք է` Սու­րիա, Ի­րաք, Ե­մէն, Լի­բա­նան, հա­յոց Ար­ցախ (ուր եր­կու ե­րի­տա­սարդ զի­նուոր­ներ նա­հա­տա­կուե­ցան),  ե­ւայլն: Խնդի­րը այն չէ, թէ ին­չո՛ւ մար­դիկ Ֆրան­սա­յին ա­ւե­լի կը կա­րեկ­ցին, քան Պէյ­րու­թին կամ Սու­րիոյ: Ե­թէ բա­ռա­ցիօ­րէն պի­տի հասկ­նանք ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րու գրա­ռում­նե­րը, ա­պա ե­կե­ղե­ցի­նե­րը բեր­նէ-բե­րան ա­ղօ­թող­նե­րով լե­ցուն կ՚ըլ­լա­յին: Խնդի­րը աս­կէ շատ ա­ւե­լի խոր է:

Նախ­քան Փա­րի­զի դէպ­քե­րը, նա­խա­տե­սուած էր Ի­րա­նի Նա­խա­գահ Հա­սան Ռու­հա­նիին բարձր մա­կար­դա­կի այ­ցե­լու­թիւ­նը Ֆրան­սա, 16 Նո­յեմ­բե­րին: Ըն­թա­ցիկ դէպ­քե­րուն պատ­ճա­ռով հան­դի­պու­մը յե­տաձ­գուե­ցաւ: Վիեն­նա­յի ժո­ղո­վը եւս զու­գա­դի­պե­ցաւ Ի­ՇԻՏ-ի որ­դեգ­րած ա­հա­բեկ­չա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն, մինչ Սու­րիոյ եւ Ի­րա­քի մէջ Ի­ՇԻՏ-ի եւ իր գա­ղա­փա­րա­կից խմբա­ւո­րում­նե­րուն ի­րա­վի­ճա­կը բար­ւոք չէ գետ­նի վրայ. կար­ծես ա­նոնք մար­տա­դաշ­տի պար­տու­թիւ­նը կը հա­տու­ցեն ա­հա­բեկ­չա­կան ա­ւե­րիչ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րով:

Ֆրան­սա­կան ե­ռա­գոյ­նը հի­մա­կու­հի­մա ֆէյս­պու­քեան է­ջե­րը գրա­ւած է, բայց չենք գի­տեր` գու­ցէ ֆրան­սա­կան ե­ռա­գոյ­նը միա­նայ իր ա­րեւմ­տեան ա­ռանց­քի` տա­րի­քով կրտսեր, բայց ա­ւե­լի հե­ղի­նա­կա­ւոր գոր­ծըն­կե­րոջ` 9-11-ի զոհ Ա­մե­րի­կա­յին` ռու­սա­կան հա­մար­ձակ դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը հա­կակշ­ռե­լու ար­շա­ւին մէջ: Ար­դեօք Ֆրան­սա­յին ուղ­ղուած պատ­գա­մը Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան դրուած­քին մէջ իր մաս­նակ­ցու­թեա՞ն կը վե­րա­բե­րի: Կրնա՞յ ըլ­լալ, որ Ֆրան­սա­յի վրայ լու­սար­ձակ­նե­րը պայ­մա­նա­ւո­րուած ըլ­լան ա­նոր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան փո­փո­խու­թիւն­նե­րով. փաս­տօ­րէն Է­սա­տի գա­հըն­կէ­ցու­թեան ձգտող եր­բեմ­նի Օ­լան­տը այ­սօր ա­նոր հետ ընդ­հա­նուր մար­տահ­րա­ւէր մը կը դի­մագ­րա­ւէ:

Յա­մե­նայն­դէպս, քա­ղա­քա­կան հա­ւա­նա­կան դի­պա­շար­նե­րը բազ­մա­թիւ են: Ֆոլս ֆլեկ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու եւ փրոք­սի պատ­գա­մա­բեր կռուող­նե­րու վար­կած­նե­րը հա­ւա­նա­կան կը մնան այս պա­հու դրու­թեամբ, երբ իս­լա­մա­կան ծայ­րա­յե­ղա­կան­նե­րուն ա­ջակ­ցող, ֆի­նան­սա­ւո­րող եւ գաղ­տա­գո­ղի սնու­ցա­նող պե­տու­թիւն­ներ կան: Թէ ին­չո՛ւ Փա­րիզն էր թի­րա­խը, հի­մա­կու­հի­մա յստակ չէ: Քա­ղա­քա­կան շա­հար­կո՞ւմն է թի­րա­խը, թէ հեր­թա­կան ա­հա­բեկ­չու­թիւն է կա­տա­րուա­ծը. օ­րե­րը կը փաս­տեն:

Յա­ռա­ջի­կայ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը թե­րեւս պար­զա­բա­նեն ան­ցու­դար­ձը:

ՀՐԱՅՐ ԵՍԱՅԵԱՆ