ՀՊԱՐՏ ԾԱՌԻՆ ՈԴԻՍԱԿԱՆԸ

Հպար­տու­թեան մա­սին յա­ճախ կը խօ­սինք, քա­նի որ ան մարդ էա­կին կեան­քին ան­բա­ժան մէկ զգա­ցումն է, եւ կա­րե­լի է հան­դի­պիլ ա­նոր ա­մէ­նու­րեք։ Հպար­տու­թիւ­նը՝ պար­ծանք, գո­ռո­զու­թիւն, պա­տուի զգա­ցում մըն է, որ կը նմա­նի ա­ւա­զի վրայ հաս­տա­տուած՝ ա­ռանց հիմ­նա­քա­րի բարձ­րա­ցած շէն­քի, որ ի վեր­ջոյ քա­րու­քանդ ըլ­լա­լու, փուլ գա­լու դա­տա­պար­տուած է։

Շէնք մը ե­թէ հիմ չու­նի, որ­քան ալ բարձր, որ­քան ալ շքեղ ու մե­ծա­շուք ըլ­լայ ար­տաք­նա­պէս, ներք­նա­պէս խար­խուլ է՝ ան­կա­յուն եւ փլչե­լու մօտ։

Իսկ ե­թէ շէնք մը, որ­քան ալ ար­տաք­նա­պէս ան­ներ­կա­յա­նա­լի ըլ­լայ, տես­քոտ չե­րե­ւի, բայց հաս­տա­տուն եւ ա­մուր հի­մե­րու վրայ կը բարձ­րա­նայ՝ ան հաս­տատ է եւ կա­յուն։

Եւ ինք­նիր­մով հպա՜րտ, գո­ռո՜զ, ինք­նա­հա­ւա՜ն եւ մե­ծա­մի՛տ մար­դիկ կը նմա­նին այն բարձր եւ ար­տաք­նա­պէս շքեղ շէն­քե­րուն՝ ո­րոնք հիմ չու­նին եւ կը փլչին, կը քան­դուին ա­մե­նա­փոքր հա­րուա­ծով մը իսկ։ Իսկ հա­մեստ ե­րե­ւոյ­թով, հա­մե­մա­տա­բար ցած շէնք­ե­րը՝ ո­րոնք հիմ ու­նին, հաս­տա­տուն են եւ կա­յուն, ո­րոնք կը գո­յա­տե­ւեն եւ կը տո­կան ա­մէն պա­տու­հա­սի, ա­մէն բա­խու­մի, կը դի­մադ­րեն ընդ­հա­րում­նե­րու եւ հա­րուած­նե­րու։ Նա­խանձ, մա­խանք, թշնա­մանք չեն ազ­դեր ա­նոնց՝ ո­րոնք հաս­տա­տուն եւ ա­մուր հի­մե­րու վրայ հաս­տա­տած են ի­րենց շէն­քը։ Իսկ երբ մէ­կը ա­ռա­քի­նու­թեան եւ ազ­նուու­թեան բա­րո­յա­կան բա­րե­մաս­նու­թիւն­նե­րուն միա­ցու­ցած է գի­տու­թիւն եւ կեան­քի կա­տա­րե­լու­թիւն՝ զայն զգետ­նել, տա­պա­լել կա­րե­լի չ՚ըլ­լա՛ր։ Իսկ հպար­տը՝ միշտ դէմ յան­դի­ման կը գտնուի տա­պա­լե­լու, քան­դուե­լու վտան­գին հետ եւ դի­մա­կա­զեր­ծուե­լու՝ խայ­տա­ռակ ըլ­լա­լու բո­լոր ա­նոնց առ­ջեւ, որ նա­խա­պէս կը ստո­րագ­նա­հա­տէր եւ կը թե­րագ­նա­հա­տէր, կ՚ան­տե­սէր ու կ՚ար­հա­մար­հէր։ Եւ ո՜ր­քան ցա­ւա­լի է մէ­կու մը դի­մա­կա­զերծ ըլ­լա­լը՝ յայտ­նուե­լով իր ի­րա­կան ինք­նու­թեամբ։ Յու­սա­խա­բու­թի՜ւն, հիաս­թա­փու­թի՜ւն…։

Ար­դա­րեւ խղճմտան­քին կրթու­թիւ­նը ամ­բողջ կեան­քին պար­տա­կա­նու­թիւնն է։ Կեան­քին ա­ռա­ջին տա­րի­նե­րէն իսկ, ան կը զար­թու­ցա­նէ տղան դէ­պի ճա­նա­չու­մը եւ գոր­ծադ­րու­մը ներ­քին օ­րէն­քին՝ որ ճանչ-ցըւած է բա­րո­յա­կան խղճմտան­քէն։

Խո­հա­կան կրթու­թիւ­նը մար­դուն կ՚ու­սու­ցա­նէ ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը, զերծ կը պա­հէ կամ կը բու­ժէ զայն վա­խէն, ե­սա­սի­րու­թե­նէն, հպար­տու­թե­նէն, յան­ցա­ւո­րու­թեան քի­նախնդ­րու­թե­նէն եւ մարդ­կա­յին թե­րու­թե­նէն ու տկա­րու­թե­նէն եւ յան­ցան­քե­րու պատ­ճա­ռած կա­մա­հա­ճու­թեան շար­ժում­նե­րէն։ Եւ սրտի խա­ղա­ղու­թեան հա­մար անհ­րա­ժեշտ է այս։

Ուս­տի ա­տե­լու­թիւ­նը եւ նա­խա­տին­քը կու գայ հպար­տու­թե­նէն։ Հպար­տը կը հա­կա­ռա­կի ա­մէն տե­սակ սի­րոյ, կը ժխտէ բա­րու­թիւ­նը եւ կը հա­կա­ռա­կի ճշմար­տու­թեան։ Հպար­տու­թե­նէն կը ծնի բազ­մա­թիւ մեղք, զոր օ­րի­նակ, ան­տար­բե­րու­թիւն, ա­պե­րախ­տու­թիւն, հեղ­գու­թիւն կամ հո­գե­ւոր ծու­լու­թիւն, եւ մա­նա­ւանդ ա­տե­լու­թիւն, նա­խանձ։

Հպարտ մար­դը կը նմա­նի ար­տա­քի­նը զար­դա­րուած, յար­դա­րուած, պճնուած բայց սնա­մէջ՝ մէ­ջը պա­րապ սնտու­կի մը կամ արկ­ղի մը։ Եւ կամ այն թուան­շա­նին, որ զէ­ռօ­նե­րով ճո­խա­ցած է, բայց ե­թէ զէ­ռօ­նե­րուն նա­խոր­դող թուան­շա­նը ջնջուի՝ ո՛­չինչ կ՚ար­ժէ այդ ճոխ թուան­շա­նը։ Քա­նի որ զէ­ռօն ինք­նին ար­ժէք մը չու­նի, ե­թէ ի­րեն չնա­խոր­դէ ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող թուան­շան մը։ Ու­րեմն հպարտ, մե­ծա­միտ եւ ինք­նա­հա­ւան «զէ­ռօ»նե­րը միշտ կը կա­րօ­տին ի­րա­կան ար­ժէ­քի մը՝ եւ ե­թէ պակ­սի ան, ի­րենք կը մնան միշտ «զէ­ռօ»՝ ինչ­պէս որ են, եւ ո­րե­ւէ ար­ժէք չե՛ն ներ­կա­յաց­ներ։

Եւ ի­րա­կան ար­ժէք­նե՛րն են՝ որ «ար­ժէք» կը ներ­կա­յաց­նեն եւ չեն պա­հուը­տիր հպար­տու­թեան, մե­ծամ­տու­թեան կամ ինք­նա­հա­ւա­նու­թեան քօ­ղին կամ դի­մա­կին ե­տեւ։ Ո­րով­հե­տեւ «զէ­ռօ»ն թուա­բա­նա­կան նշան մըն է, որ ա­ռան­ձին ո՛չ մէկ ար­ժէք ու­նի. ան կը գոր­ծա­ծուի թի­ւե­րու առ­ջեւ կամ ե­տեւ, ա­նոնց ար­ժէ­քը նուա­զեց­նե­լու կամ ա­ւելց­նե­լու հա­մար, զոր օ­րի­նակ՝ (0,1) կամ (10)։ Ա­ռանց մի­ջա­կէ­տի կամ ստո­րա­կէ­տի, ան ո­րե­ւէ թի­ւէ եւ թուան­շա­նէ ա­ռաջ ո՛չ մէկ ար­ժէք ու­նի։ Ան կը նշա­նա­կէ՝ ոչն­չու­թիւն, ո՛­չինչ՝ ա­նար­ժէք մարդ, քա­նի որ «ա­ռանց հո­գիի միտք» է ան, բայց միտքն ու հո­գին ա­մէն բան՝ կա­տա­րեալ մա՛րդ։

Եւ հպարտ մար­դիկ կը նմա­նին այն հպարտ ծա­ռին, որ ի վեր­ջոյ կը տա­պա­լի եւ կը կոր­ծա­նի, քա­նի որ չի գի­տեր թե­քիլ, հա­կիլ եւ խո­նար­հիլ։

Կը պատ­մուի, թէ պտղաս­տա­նի մը մէջ մայ­րի մը՝ կո­նա­բեր մշտա­դա­լար ծառ մը կ՚ա­ճէր։ Ա­մէն տա­րի ան ա­ւե­լի եւ ա­ւե­լի կը մեծ­նար, եւ կը դառ­նար ա­ւե­լի վեհ ու գե­ղե­ցիկ։ Հո­յա­կապ տեսք մը ու­նէր ան։

Մայ­րիին փար­թամ, ա­ռատ եւ սա­ղար­թա­խիտ տե­րեւ­նե­րը վե՛ր կը խո­յա­նա­յին զինք շրջա­պա­տող ծա­ռե­րէն եւ ի­րենց տուած շու­քով հո­վա­նի կ՚ըլ­լա­յին ա­նոնց։

Եւ սա­կայն որ­քան ա­ւե­լի կ՚ա­ճէր եւ վեր կը բարձ­րա­նար հո­յա­կապ մայ­րին, նոյն­քան եւ ա­ւե­լի կը զօ­րա­նար ու կը սաստ­կա­նար ա­նոր մէջ ան­սահ­ման եւ անզս­պե­լի գո­ռո­զու­թիւնն ու ինք­նա­հա­ւա­նու­թիւ­նը։

Ար­հա­մար­հան­քով նա­յե­լով իր շուր­ջը՝ օր մը ան հրա­մա­յեց միւս ծա­ռե­րուն.

«Հե­ռա­ցու­ցէ՛ք աչ­քիս առ­ջե­ւէն այն խեղ­ճուկ­րակ, ո­ղոր­մե­լի՜ պնդու­կի՝ կա­ղի­նի ծա­ռը»։­

Եւ ան­մի­ջա­պէս կա­տա­րուե­ցաւ գո­ռոզ մայ­րիին հրա­մա­նը եւ ա­րա­գօ­րէն ար­մա­տա­խիլ հե­ռա­ցուե­ցաւ խե՜ղճ կաղ­նե­նին։

Ա­պա, գո­ռոզ մայ­րին շա­րու­նա­կեց վճռա­կան ո­ճով.

«Ա­զա­տե­ցէ՛ք զիս այս ան­տա­նե­լի թզե­նիի դրաց­նու­թե­նէն։ Ան կը ձանձ­րաց­նէ զիս իր տխմար տես­քով»։­

Այս­պէս կը հրա­մա­յէ օր մըն ալ քմա­հաճ եւ մե­ծա­միտ մայ­րին եւ թզե­նին ալ ան­մի­ջա­պէս կը հե­ռա­ցուի իր­մէ։

Ինքն ի­րեն, գոհ եւ բա­ւա­կա­նա­ցած մայ­րին՝ հպար­տօ­րէն կը թա­փա­հա­րէ, ուժ­գին կը շար­ժէ իր փար­թամ տե­րեւ­նե­րը եւ շա­րու­նակ կը բո­ղո­քէ զինք շրջա­պա­տող ծա­ռե­րուն մա­սին։ Եւ ա­մէն մէ­կուն կ՚ը­սէ.

«Զիս շրջա­պա­տող տա­րած­քէն հե­ռա­ցու­ցէ՛ք այդ հի՜ն տան­ձե­նի­նե­րը եւ խնձո­րե­նի­նե­րը»։­

Եւ բո­լոր այն ծա­ռե­րը կը կտրուին ու խա­րոյ­կի՝ բա­ցօ­թեայ վա­ռուած կրա­կի մէջ կը նե­տուին։

Սա­կայն չի՛ դադ­րիր, չի՛ վեր­ջա­նար գո­ռոզ մայ­րիին բո­ղոք­ներն ու պա­հանջք­նե­րը։

Եւ այդ­պէս ան­հան­դուր­ժող, վէս մայ­րին կը շա­րու­նա­կէ բո­ղո­քել, հրա­մա­յել եւ կտրել տալ բո­լոր ծա­ռե­րը՝ ո­րոնք կը շրջա­պա­տեն զինք։ Վեր­ջա­պէս ան կը դառ­նայ պար­տէ­զին միակ ու լիի­րաւ տէ­րը։ Սա­կայն պար­տէ­զին նախ­կին գե­ղեց­կու­թե­նէն ո՛­չինչ կը մնայ, եւ միա՛յն գօս կոճ­ղեր…։

Մինչ, օր մը, բա­ւա­կան ու­ժեղ փո­թո­րիկ մը կը սկսի։ Հպարտ մայ­րին ա­մէն կերպ կը փոր­ձէ չհա­կե­լու, չկքե­լու հա­մար՝ հսկայ ար­մատ­նե­րուն մի­ջո­ցով հո­ղին կառ­չե­լով։ Սա­կայն զօ­րեղ քա­մին՝ իր ճամ­բուն վրայ չհան­դի­պե­լով ու­րիշ ծա­ռե­րու, ա­ռանց ո­րե­ւէ խո­չըն­դո­տի կը յար­ձա­կի միայ­նակ կանգ­նած գե­ղե­ցիկ ծա­ռին վրայ եւ անխ­նայ կը կոտըր-տէ զայն։ Վեր­ջի­վեր­ջոյ, ու­ժաս­պառ ու հա­լա­ծուած մայ­րին այ­լեւս չի կրնար դի­մա­կա­յել քա­միին կա­տա­ղի հա­րուած­նե­րուն, կը ճեղ­քուի եւ գե­տին կը տա­պա­լի մե՜ծ աղ­մու­կով…։

Հոս կը վեր­ջա­նայ պատ­մուած­քը։ Թէ ի՞նչ դա­սեր կա­րե­լի է քա­ղել այս պատ­մուած­քէն։

Սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, ինչ­պէս ծա­ռե­րը, այն­պէս ալ մար­դիկ կա­րի­քը ու­նին ի­րա­րու. պի­տոյ­քը, պա­հանջ­քը ու­նին մէկզ­մէ­կու, որ թէ՛ ա­մէն տե­սակ փո­թո­րիկ­նե­րու ժա­մա­նակ, թէ՛ խա­ղա­ղու­թեան մէջ ի­րա­րու նե­ցուկ ըլ­լան, օգ­նեն ու միա­սին դի­մա­կա­լեն, պաշտ­պա­նուին վտանգ­նե­րու դէմ, ու միա­սին դի­մա­ւո­րեն փա­փա­քուած ի­րա­վի­ճա­կը։ Ուս­տի եր­բե՛ք պէտք չէ՛ ան­տե­սել մէ­կը. նոյ­նիսկ ա­մե­նա­յե­տինն ու անն­շա­նը, որ մեր շուր­ջը կը գտնուի։ Եւ մա՛րդ ինք­զինք մէկ ու­րի­շէ բարձր պէտք չէ՛ դա­սէ, այ­լա­պէս, գու­ցէ օր մը՝ օր մը «փո­թո­րիկ» պա­տա­հի եւ տես­նուի, որ բո­լո­րէն հե­ռա­ցեր է մարդ, իր շուր­ջը մէ­կը չգտնէ եւ մնայ փո­թո­րի­կին դի­մաց ա­ռան­ձին։

Չմոռ­նա՛նք սի­րե­լի­ներ, մարդ կո­չուած է՝ ի­րե­րօգ­նու­թեան, ի­րար լրաց­նե­լու՝ ամ­բող­ջաց­նե­լու, հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լու…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նուար 2, 2016, Իս­թան­պուլ