ԱՊՐԻԼ՝ ՀՈԳԵՒՈՐ ԿԵԱՆՔՈՎ

Մկրտու­թեամբ եւ Դրոշ­մով, մարդ կը ստա­նայ Հո­գիին կեան­քով ապ­րե­լու անհ­րա­ժեշտ շնորհ­նե­րը՝ զինք դէ­պի յա­ւի­տե­նա­կան կեանք տա­նող երկ­րա­ւոր կեան­քին մէջ։ Ար­դա­րեւ, հո­գե­ւոր կեան­քը ան­բա­ժան է մար­դուս երկ­րա­ւոր կեան­քին մէջ, քա­նի որ մարդ թէ՛ մար­մին է, թէ՛ հո­գի։

Պօ­ղոս Ա­ռա­քեալ, գա­ղա­տա­ցի­նե­րուն գրած նա­մա­կին մէջ կ՚ը­սէ. «Արդ, քա­նի Սուրբ Հո­գիով այս նոր կեան­քը կ՚ապ­րինք, նաեւ Սուրբ Հո­գիով ա­ռաջ­նոր­դուինք։ Չըլ­լանք սնա­պարծ, չգրգռենք ի­րար, չնա­խան­ձինք ի­րա­րու» (ԳԱՂ. Ե 25)։­

Ու­րեմն Սուրբ Հո­գիին հետ մար­դուն հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը անհ­րա­ժեշտ է՝ ուր Հայ­րը ա­նոր զօ­րու­թիւն կու տայ, քա­նի որ Աս­տուած միշտ հա­ւա­տա­րիմ է եւ չի՛ թո­ղուր որ մարդ փոր­ձու­թեան մատ­նուի եւ Ան ուժ կու տայ դի­մադ­րե­լու եւ յաղ­թե­լու ա­մէն փոր­ձու­թիւն։ Ա­մէն փոր­ձու­թեան դէմ պայ­քար մը եւ յաղ­թա­նակ մը ա­ռանց հո­գե­ւոր կեան­քի ան­կա­րե­լի՛ է. մարդ իր մարմ­նա­կան ու­ժե­րով չի կրնար պայ­քա­րիլ հո­գե­ւոր ու­ժե­րու դէմ, այ­լա­պէս հո­գե­ւոր կեան­քի զօ­րու­թիւ­նը անհ­րա­ժե՛շտ է հո­գե­ւոր պայ­քա­րի եւ յաղ­թու­թեան հա­մար։

Ար­դա­րեւ, «օր­կա­նա­կան»՝ ան­դա­մա­կան կապ մը գո­յու­թիւն ու­նի մար­դուս հո­գե­ւոր կեան­քին եւ հրա­մա­յա­կա­նոն՝ տոկ­մա­յա­կան վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րու մի­ջեւ։ Հո­գե­ւոր կեան­քը եւ հրա­մա­յա­կա­նոն սկզբունք­նե­րը կը լու­սա­ւո­րեն մար­դուս հա­ւատ­քը եւ հա­ւատ­քի ճա­նա­պար­հին վրայ լոյ­սեր կը հան­դի­սա­նան, ո­րոնք ա­պա­հով կը դարձ­նեն զայն։ Քա­նի որ հոն ուր լոյս կա՛յ, հոն ա­պա­հո­վու­թիւն կա՛յ եւ վստա­հու­թիւն։ Ուս­տի եւ փո­խա­դար­ձա­բար, ե­թէ մարդ­կա­յին կեան­քը ու­ղիղ է, շի­տակ կ՚ըն­թա­նայ, մար­դուս ի­մա­ցա­կա­նու­թիւ­նը եւ սիրտն ալ բաց կ՚ըլ­լան՝ ըն­դու­նե­լու հա­մար հրա­մա­յա­կա­նոն վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րուն հա­ւա­տքի լոյ­սը։

Ար­դա­րեւ հրա­մա­յա­կա­նոն վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րուն մի­ջեւ փո­խա­դարձ կա­պե­րը եւ յա­րակ­ցու­թիւն­նե­րը կա­րե­լի է գտնել Քրիս­տո­սի Յայտ­նու­թեան խոր­հուր­դին ամ­բող­ջու­թեա­նը մէջ։ Քրիս­տո­նեայ հա­ւատ­քին հի­մե­րուն հետ կրօ­նա­բա­րո­յա­կան ճշմար­տու­թիւն­ներ ա­ռըն­չու­թիւն­նե­րու նուի­րա­կարգ մը կը ցու­ցա­բե­րեն։

Այս ուղ­ղու­թեամբ, հա­ւա­տա­ցեալ­ներ յայտ­նուած ճշմար­տու­թեան ըմբռ­նու­մին եւ փո­խան­ցու­մին բաժ­նե­կից եւ մաս­նա­կից կը դառ­նան։ Ա­նոնք ըն­դու­նած են. «Բայց երբ գայ ին­քը՝ Սուրբ Հո­գին, որ ճշմար­տու­թիւ­նը կը յայտ­նէ, ա­նի­կա պի­տի ա­ռաջ­նոր­դէ ձեզ ամ­բող­ջա­կան ճշմար­տու­թեան, քա­նի որ ա­նի­կա ինք­նիր­մէ պի­տի չխօ­սի, այլ ի՛նչ որ լսէ՝ զայն պի­տի խօ­սի եւ ձե­զի պի­տի պատ­մէ գա­լիք բա­նե­րը» (ՅՈՎՀ. ԺԶ 13)։

­Հո­գե­ւոր կեան­քի ընդ­հա­նուր պատ­մու­թեան մէջ, Ե­կե­ղե­ցի­նե­րու պատ­մու­թեան ամ­բողջ ըն­թաց­քին՝ սուր­բե­րու հա­ղոր­դու­թեան մի­ջո­ցով ծաղ­կե­ցան զա­նա­զան «հո­գե­ւո­րու­թիւն»ներ։ Մար­դոց հան­դէպ Աս­տու­ծոյ ու­նե­ցած ան­սահ­ման սի­րոյն վկայ ան­ձի մը անձ­նա­կան պար­գե­ւաշ­նոր­հը կա­րե­լի ե­ղաւ փո­խան­ցել ու­րի­շին, ինչ­պէս Ե­ղիա­յի «հո­գի»ն փո­խան­ցուե­ցաւ Ե­ղի­սէին. (Բ ԹԱԳ. Բ 9), եւ Յով­հան­նէս Մկրտի­չին. (ՂՈՒԿ. Ա 17), որ­պէս­զի ա­շա­կերտ­նե­րը կա­րե­նան ա­նոնց հո­գիէն բա­ժին հա­նել։ Հո­գե­ւոր կեան­քը՝ հո­գե­ւո­րու­թիւ­նը աս­տուա­ծա­բա­նա­կան եւ ծի­սա­կան տար­բեր հո­սանք­նե­րու գի­տա­խառ­նում մըն է, ինչ­պէս նաեւ մարդ­կա­յին մի­ջա­վայ­րի մը եւ ա­նոր ընդ­հա­նուր պատ­մու­թեան հետ հա­ւատ­քին մշա­կու­թայ­նա­ցու­մին վկա՛ն է։ Քրիս­տո­նեայ հո­գե­ւո­րու­թիւ­նը իր ամ­բողջ տար­բե­րակ­նե­րով, կը մաս­նակ­ցին ա­ղօթ­քի կեն­դա­նի ա­ւան­դու­թեան եւ անհ­րա­ժեշտ ա­ռաջ­նորդ­ներ կը հան­դի­սա­նան հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու հո­գե­ւոր եւ երկ­րա­ւոր կեան­քին հա­մար։ Ուս­տի ի­րենց հա­րուստ եւ ճոխ բազ­մա­զա­նու­թեան մէջ, ա­նոնք կը ցո­լաց­նեն միակ վճիտ եւ յստակ լոյ­սը Սուրբ Հո­գիին։

Սուրբ Բար­սեղ Կե­սա­րա­ցի այս մա­սին կ՚ը­սէ.

«Հո­գին իս­կա­պէս սուր­բե­րուն վայրն է, իսկ սուրբն ալ Հո­գիին հա­մար յա­տուկ վայր է, քա­նի որ ան ինք­զինք կը նուի­րէ Աս­տու­ծոյ բնա­կու­թեան, կո­չուե­լով Ա­նոր Տա­ճա­րը»։­

Այս ի­մաս­տով «հո­գե­ւոր յա­ռաջ­դի­մու­թիւն»ը կը ձգտի Քրիս­տո­սի հետ միշտ ա­ւե­լի՛ սերտ միու­թեան։ Այս միու­թիւ­նը կը կո­չուի «միս­տիկ», այ­սինքն՝ «խորհր­դա­կան»՝ «mystique» կամ «sacramental», քա­նի որ կը մաս­նակ­ցի Քրիս­տո­սի խոր­հուր­դին՝ Ե­կե­ղեց­ւոյ խոր­հուրդ­նե­րով՝ «սուրբ խոր­հուրդ»նե­րով եւ Ա­նոր մէջ՝ Ա­մե­նա­սուրբ Եր­րոր­դու­թեան խոր­հուր­դի՛ն։

Աս­տուած, ար­դա­րեւ, ա­րար­չու­թեան ժա­մա­նա­կէն իսկ մար­դը՝ բո­լոր մարդ­կու­թիւ­նը կո­չած է այս սերտ միու­թեան Ի­րեն հետ, նոյ­նիսկ ե­թէ այս խորհր­դա­կան կեան­քին մաս­նա­յա­տուկ շնորհ­նե­րը կամ ար­տա­սո­վոր նշան­նե­րը տրուած են մի միայն ո­մանց, այս­պէս բա­ցա­յայ­տե­լու հա­մար «ձրի պար­գեւ»ը՝ որ տրուած է բո­լո­րին։

Մարդ կո­չուած է կա­տա­րե­լու­թեան, քա­նի որ ան ստեղ­ծուած է Աս­տու­ծոյ պատ­կե­րին հա­մե­մատ եւ աս­տուա­ծան­ման։ Իսկ կա­տա­րե­լու­թեան ճամ­բան կ՚անց­նի Հո­գե­ւոր կեան­քէն։ Չկա՛յ սրբու­թիւն ա­ռանց հո­գե­ւոր կեան­քի՝ որ կը նշա­նա­կէ հո­գե­ւոր պայ­քար եւ անձ­նու­րա­ցու­թի՛ւն։ Հո­գե­ւոր կեան­քի յա­ռաջ­դի­մու­թիւ­նը եւ ա­ճու­մը կ՚են­թադ­րէ ճգնո­ղա­կան կեանք եւ մա­հա­ցու­ցում, ո­րոնք աս­տի­ճա­նա­բար կ՚ա­ռաջ­նոր­դեն մար­դը՝ ապ­րե­լու սի­րոյ, խա­ղա­ղու­թեան եւ ե­րա­նու­թեան ու­րա­խու­թիւն­նե­րուն մէջ, թէ՛ երկ­րի վրայ եւ թէ՛ յա­ւի­տե­նա­կան երկ­նա­յին կեան­քի մէջ։

Եւ դար­ձեալ, այս մա­սին Սուրբ Գրի­գոր Նիւ­սա­ցի կ՚ը­սէ. «Ան որ կը բարձ­րա­նայ, եր­բեք չի՛ դադ­րիր սկզբնա­ւո­րու­թե­նէ դէ­պի սկզբնա­ւո­րու­թիւն եր­թա­լէ, ան­վերջ սկսում­նե­րով։ Բարձ­րա­ցո­ղը եր­բե՛ք չի դադ­րիր իր ար­դէն գիտ­ցա­ծը բաղ­ձա­լէ»։­

Ուս­տի, հո­գե­ւոր կեան­քը ա­պա­հո­վա­գի՛րն է հա­ւատ­քի՝ ո­րը պի­տի ա­ռաջ­նոր­դէ մարդս յա­ւի­տե­նա­կան ե­րա­նե­լի՜ կեան­քին։ Սուրբ Հո­գիին շնորհ­քը, շնոր­հիւ մար­դուս որ­դեգ­րու­թեան, կրնայ ի­րեն ճշմա­րիտ ար­ժա­նիք մը բե­րել, ըստ Աս­տու­ծոյ ձրի ար­դա­րու­թեան։ Ար­դա­րեւ սէ­րը մար­դուս մէջ ար­ժա­նի­քի գլխա­ւոր ա­կունքն է Աս­տու­ծոյ առ­ջեւ։

Սրբա­րար շնորհ­քը ձրի պար­գե՛ւն է Աս­տու­ծոյ կեան­քին՝ զոր Ան կու տայ մար­դուն, զե­ղուած Սուրբ Հո­գիէն իր հո­գիին մէջ՝ զայն մեղ­քէն բու­ժե­լու եւ սրբաց­նե­լու հա­մար։ Աս­տու­ծոյ առ­ջեւ ար­ժա­նի­քը՝ որ ու­նի մարդ՝ հե­տե­ւանքն է Աս­տու­ծոյ ա­զատ ծրագ­րին, որ մարդս մաս­նա­կից եւ գոր­ծա­կից կը դարձ­նէ շնորհ­քի գոր­ծին։ Ար­ժա­նի­քը կը պատ­կա­նի նախ Աս­տու­ծոյ շնորհ­քին եւ ա­պա մար­դուն հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան՝ Սուրբ Հո­գիի շնոր­հիւ՝ հո­գե­ւոր կեան­քով։

Մար­դուն ար­ժա­նի­քը կը պատ­կա­նի Աս­տու­ծոյ։

Սուրբ Հո­գիին մղու­մով՝ հո­գե­ւոր կեան­քով, մարդ կրնայ ար­ժա­նա­նալ թէ՛ իր եւ թէ՛ ու­րի­շին բո­լոր օգ­տա­կար շնորհ­նե­րուն, հաս­նե­լու հա­մար յա­ւի­տե­նա­կան կեան­քին, ինչ­պէս նաեւ ար­ժա­նա­նալ ժա­մա­նա­կա­ւոր անհ­րա­ժեշտ բա­րիք­նե­րուն՝ ո­րոնց կո­չուած է սկիզ­բէն։

Քրիս­տո­նեայ կեան­քին լիու­թիւ­նը, հո­գե­ւոր կեան­քի եւ սի­րոյ կա­տա­րե­լու­թեան կո­չը կ՚ուղ­ղուի բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք կը հա­ւա­տան Քրիս­տո­սի։ Եւ քրիս­տո­նեայ կա­տա­րե­լու­թիւ­նը մէ՛կ սահ­ման ու­նի, այն է՝ սահ­ման չու­նե­նալ հո­գե­ւոր կեան­քի ապ­րում­նե­րուն մէջ։

Ար­դա­րեւ հո­գե­ւոր կեան­քի ըմբռ­նու­մը կը կա­յա­նայ Քրիս­տո­սի սա խօս­քե­րուն մէջ յստակ կեր­պով, երբ Ան կ՚ը­սէ. «Ե­թէ մէ­կը ու­զէ Իմ ե­տե­ւէս գայ, թո՛ղ ու­րա­նայ ինք­զինք եւ իր խա­չը ա­ռած իմ ե­տե­ւէս գայ» (ՄԱՏԹ. ԺԶ 24)։­

Անդ­րա­դառ­նանք՝ որ ու­նինք հո­գի մը, ո­րը կը պա­հան­ջէ ապ­րիլ ու վա­յե­լել զայն հո­գե­ւոր կեան­քի մէջ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Փետ­րուար 11, 2017, Իս­թան­պուլ