Ա­ՂՕ­ԹԵ­ԼՈՒ Ա­ՐՈ­ՒԵՍ­ՏԸ

Ա­ղօթ­քը կա­րե­լի՞ է «ա­րուեստ» նկա­տել։ Ո­մանք կրնան ա­ռար­կել եւ ը­սել, թէ ա­ղօթ­քը եւ ա­րուես­տը բո­լո­րո­վին տար­բեր ի­րո­ղու­թիւն­ներ են, այն­քան որ կա­րե­լի չէ՛ այս եր­կու­քը միա­ւո­րել եւ ի­րա­րու կցել, քա­նի որ հա­սա­րա­կաց կէտ մը չու­նին ա­նոնք։ Այս ա­ռար­կու­թիւն­նե­րը ըն­դու­նե­լէ կամ մեր­ժե­լէ ա­ռաջ կ՚ար­ժէ ա­նոնց էու­թիւ­նը վեր­լու­ծել։

Ի՞նչ է ա­ղօթ­քը։ Ա­ղօթ­քը, սի­րե­լի­ներ, հո­գե­ւոր եւ նե­րանձ­նա­կան կեան­քի ա­ռանցքն է եւ ուղ­ղա­կի՛ հո­գիի անձ­նա­կան հան­դի­պումն է Աս­տու­ծոյ հետ։ Ա­ղօթ­քը՝ դէմ յան­դի­ման խօ­սակ­ցու­թիւն է Աս­տու­ծոյ հետ։

Այս բա­ցատ­րու­թեամբ ա­ղօթ­քը՝ հո­գիին ար­տա­յայ­տու­թիւնն է, զգա­ցում­նե­րու ան­կեղծ ու մտե­րիմ դրսե­ւո­րու­մը։ Ա­ղօթ­քը սրտէն բխած ապ­րում­ներ, յոյ­զեր եւ եր­բեմն ալ խռովք­ներ են։ Կաս­կած կա՞յ այս մա­սին։

Ա­րուես­տը ի՞նչ է։ Ա­րուես­տը զգա­ցում­նե­րը գե­ղե­ցիկ կեր­պով ար­տա­յայ­տող, գե­ղե­ցի­կը ստեղ­ծող ձիրք մը կամ ճար­տա­րու­թիւն մըն է։ Ու­րիշ խօս­քով զգա­ցում­նե­րը գե­ղեց­կու­թեան աս­տի­ճա­նին բարձ­րաց­նե­լով՝ ճշմա­րիտ եւ բա­ցար­ձակ գե­ղե­ցի­կը ստեղ­ծել է։

Մարդ­կա­յին կեան­քին մէջ կան ե­րեք գլխա­ւոր նպա­տակ­ներ՝ «գե­ղե­ցիկ»ը, «բա­րի»ն եւ «ճշմար­տու­թիւն»ը։

Երբ մարդ կո­չուած է այս ե­րե­քին հաս­նե­լու, պէտք է իր հո­գիին եւ մտքին լա­ւա­գոյն գոր­ծա­ծու­թիւ­նը ա­պա­հո­վէ։ Հո­գին կ՚ար­տա­յայ­տուի գե­ղե­ցի­կով եւ բա­րիով, իսկ ճշմար­տու­թիւ­նը՝ միտ­քո՛վ։ Ա­պա ու­րեմն, երբ կ՚ա­ղօ­թենք, Աս­տուծ­մէ կը խնդրենք բա­րին, գե­ղե­ցի­կը եւ ճշմա­րի­տը։ Եւ քա­նի որ ա­ղօթ­քը հո­գիին ար­տա­յայ­տու­թիւնն է, ու­րե­մի զգա­ցում­նե­րու դրսե­ւո­րումն է, եւ ո­րով­հե­տեւ այդ զգա­ցում­նե­րը դէ­պի Աս­տու­ծոյ կ՚ուղ­ղուին, պէտք է որ գե­ղե­ցիկ, բա­րի եւ ճշմա­րիտ ըլ­լան, կա­տա­րեալ ըլ­լան։ Զգա­ցում­նե­րու գե­ղեց­կու­թիւնն ալ ընդ­հա­նուր կեր­պով գե­ղեց­կու­թեան ըմբռ­նու­մով կը ձե­ւա­ւո­րուի, այ­սինքն «ա­րուե՛ստ»ով։

Ու­րե­մն «ա­ղօթք» եւ «ա­րուեստ» ի­րար­մէ հե­ռու ըմբռ­նում­ներ չեն, եւ ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ հա­մըն­թա՛ց։

Ա­յո՛, ա­ղօթ­քը, ա­ղօ­թե­լը ա­րուե՛ստ մըն է՝ սրտա­բուխ, ան­կեղծ ու մտե­րիմ զգա­ցում­նե­րու ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը դէ­պի Աս­տուած՝ որ է բա­ցար­ձակ բա­րին, բա­ցար­ձակ գե­ղե­ցի­կը եւ բա­ցար­ձակ ճշմար­տու­թիւ­նը։

Եւ երբ ըն­դու­նինք այս ի­րո­ղու­թիւ­նը, ա­պա ու­րեմն պէտք է ա­ղօ­թենք ա­րուես­տա­գէ­տի մը բծախնդ­րու­թեամբ եւ ու­շադ­րու­թեամբ։

Մարմ­նի մէջ ե­թէ կայ շունչ, մար­մի­նը կ՚ապ­րի, իսկ երբ կը դադ­րի շուն­չը, կը դադ­րի նաեւ կեան­քը։

Նոյնն է հո­գին. ե­թէ կայ ա­ղօթք, հո­գին կ՚ապ­րի. ե­թէ չկայ ա­ղօթք, ա­պա ու­րեմն հո­գին մե­ռած է։

Եւ հո­գին ապ­րեց­նել «ա­րուե՛ստ» մըն է…։

Ա­ղօթ­քը, այս հաս­կա­ցո­ղու­թեամբ եւ ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թով եր­կու տե­սակ կը գոր­ծադ­րուի՝ հա­ւա­քա­կան կամ ընդ­հան­րա­կան եւ ա­ռանձ­նա­կան։

Հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը իր ի­մաս­տը կը ստա­նայ Յի­սու­սի սա խօս­քէն, թէ՝ «Ուր որ եր­կու կամ ե­րեք հո­գի հա­ւա­քուին իմ ա­նու­նովս, ես հո՛ն եմ ա­նոնց մէջ» (ՄԱՏԹ. ԺԸ 20)։ Ու­րեմն հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը կը նշա­նա­կէ՝ Յի­սու­սի հետ, Յի­սու­սի ներ­կա­յու­թեան ա­ղօ­թել։ Բայց պէտք է ըն­դու­նիլ, թէ ինչ­պէս մար­մի­նը ա­ռանց հո­գիի մե­ռած է կամ մա­հը՝ ա­ռանց հո­գիի մար­մին է, նոյն­պէս ալ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը «մե­ռած» է ա­ռանց ա­ռանձ­նա­կան ա­ղօթ­քի։ Սա­կայն ա­ռանձ­նա­կան ա­ղօթ­քը եր­բեք հա­սա­րա­կա­կան կամ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը պէտք չէ՛ մեր­ժէ կամ ար­հա­մար­հէ։ Քա­նի որ եր­կու­քը զի­րար կը լրաց­նեն, զի­րար կ՚ամ­բող­ջաց­նեն։

Ա­ռանձ­նա­կան ա­ղօթ­քի հա­մար ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ պէտք է ու­շադ­րու­թիւն եւ մտամ­փո­փում, քա­նի որ Յի­սուս դար­ձեալ կ՚ը­սէ. «Դուն երբ կ՚ա­ղօ­թես մտի՛ր սե­նեակդ, գո­ցէ՛ դու­ռը եւ ծա­ծուկ կեր­պով ա­ղօ­թէ քու երկ­նա­ւոր Հօրդ» (ՄԱՏԹ. Զ 6)։­

Ու­րեմն Յի­սուս կ՚ակ­նար­կէ մտամ­փոփ­ման, մա­նա­ւանդ ա­ռանձ­նա­կան ա­ղօթ­քի ժա­մա­նակ։ Ան­շուշտ մտամ­փոփ­ման նոյն բծախնդ­րու­թիւ­նը պէտք է ցոյց տալ նաեւ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քի պա­հուն։ Ար­դէն երբ մարդ կը խօ­սակ­ցի Աս­տու­ծոյ հետ, կա­րե­լի՞ է որ մտա­պէս ու­րիշ նիւ­թե­րու հետ զբա­ղի։ Մարդ­կա­յին ա­ռօ­րեայ կեան­քին մէջ ալ կեն­ցա­ղա­գի­տու­թեան եւ բա­րեկր­թու­թեան ներ­հակ է՝ ու­րիշ բա­նի հետ զբա­ղիլ, նոյ­նիսկ ու­րիշ տեղ նա­յիլ երբ մէ­կու մը կը խօ­սուի կամ մէ­կը կը խօ­սի։

Խօ­սակ­ցու­թիւ­նը, ար­դա­րեւ կը պա­հան­ջէ ան­կեղծ մօ­տե­ցում եւ յար­գանք՝ թէ՛ խօ­սո­ղին եւ թէ խօս­քին։ Ա­ղօ­թե­լու ժա­մա­նակ բո­լոր ու­շադ­րու­թիւ­նը պէտք է կեդ­րո­նա­նայ խօս­քին եւ խօս­քին ուղ­ղուած ան­ձին՝ Աս­տու­ծո՛յ։ Սա յայտ­նի է, որ Աս­տուած միշտ ներ­կա՛յ է եւ կը լսէ ա­մէն խօսք, գի­տէ մար­դոց միտ­քը եւ կը տես­նէ ա­նոնց սրտի խոր­քե­րը։ Ար­դա­րեւ կա­րե­լի չէ՛ Աս­տուած բո­վան­դա­կել ո­րե­ւէ տեղ, ո­րե­ւէ տա­րած­քի մէջ, ի՛նչ որ կը նշա­նա­կէ՝ կա­րե­լի չէ կեդ­րո­նա­նալ Աս­տու­ծոյ վրայ։ Աս­տուած ա­մէ­նուր է, մե­զի հետ, մեր մէ՛ջ։

Ուս­տի ա­մէն խօսք եւ ա­մէն խնդրանք պէտք է մեծ ու­շադ­րու­թեամբ եւ բծախնդ­րու­թեամբ ուղ­ար­կուի դէ­պի Աս­տուած, քա­նի ան­պայ­մա՛ն կը լսէ։

Ու­րեմն զգու­շու­թեամբ պէտք է ար­տա­սա­նել ա­ղօթ­քի ա­մէն խօսք, մաս­նակ­ցիլ ու ձայ­նակ­ցիլ ա­նոնց։

Եւ երբ մեր խոր­հուրդ­նե­րը տա­կա­ւին խօս­քի չեն վե­րա­ծուած՝ պղտոր ու անյս­տակ, ա­նո­րոշ միտ­քեր են, Աս­տուած գի­տէ զա­նոնք, գի­տէ նաեւ, թէ ինչ­պէ՛ս պի­տի ձե­ւա­ւո­րուին մեր լե­զուին վրայ եւ ի՛նչ կեր­պով պի­տի ար­տա­սա­նուին, ար­տա­յայ­տուին ա­նոնք։

Այս իսկ պատ­ճա­ռով, ա­ղօթ­քի ժա­մա­նակ, մարդ պէտք է հե­ռու եւ զերծ մնայ ե­րե­ւա­կա­յա­կան խա­ղե­րէ։ Ե­րե­ւա­կա­յու­թեան աշ­խա­տան­քը չա­րու­թիւն­նե­րու ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յէ, եւ խօ­սակ­ցու­թիւ­նը կը շե­ղի իր նպա­տա­կէն։ Ուս­տի պէտք է հա­ւա­տա՛լ, թէ Աս­տուած ներ­կայ է այդ պա­հուն իս­կա­պէս եւ ո՛չ թէ ե­րե­ւա­կա­յել, տես­նել, ապ­րիլ եւ Ա­նոր ներ­կա­յու­թիւ­նը վա­յե­լել, ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է իս­կա­կան ա­ղօթ­քի մը հո­գե­վի­ճա­կը։

Մտքի պատ­րանք­նե­րուն սկիզ­բը սնա­փա­ռու­թիւնն է։ Այս­պի­սի վի­ճակ­նե­րու մէջ ա­ղօթ­քը կը կորսնց­նէ իր նպա­տա­կը եւ ի­մաս­տը։ Ուս­տի մարդ պէտք չէ փոր­ձէ զԱս­տուած տես­նել մարմ­նա­ւոր աչ­քով, այլ աշ­խա­տե­լու է տես­նել զԱյն հո­գե­ւոր աչ­քով։

Ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ պէտք է յի­շել եւ ըն­դու­նիլ, որ ա­ղօթ­քը շնորհ մըն է եւ մարդ պէտք է խոր­հի միայն վա­յե­լել, ար­ժա­նա­նալ այդ շնոր­հին։

Ա­ղօթ­քի ժա­մա­նակ պէտք է ա­մէն ինչ վստա­հիլ Աս­տու­ծոյ։ Քա­նի որ ճշմա­րիտ հա­ւատ­քը կ՚են­թադ­րէ հաս­տատ վստա­հու­թիւն. մարդ կը վստա­հի ա­նոր՝ ո­րուն կը հա­ւա­տայ, եւ փո­խա­դար­ձա­բար՝ կը հա­ւա­տայ ա­նոր, ո­րուն կը վստա­հի՛։

Եւ վեր­ջա­պէս ա­ղօթ­քը կը պա­հան­ջէ համ­բե­րու­թի՛ւն։ Մարդ ե­թէ համ­բե­րող ըլ­լայ՝ հեզ ու նե­րո­ղա­միտ, այն ա­տեն ա­ղօթ­քը կը պտղա­բե­րի, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Սուրբ Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 7, 2016, Իս­թան­պուլ