ԾԱՂԻԿՆԵՐՈՒՆ ԵՐԳԸ

Սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, մի՛ թո­ղուք որ ձեր մտա­ծում­ներն ու մտա­հո­գու­թիւն­նե­րը մո­լո­րեց­նեն ձեզ։ Դի­տե­ցէք ձեր շուր­ջը, ա­հա­ւա­սի՛կ գա­րո՜ւն է՝ բնու­թիւ­նը վե­րա­կեն­դա­նա­ցեր է, ա­մէ­նու­րեք ու­րա­խու­թիւն, հրճուանք, խնդու­թիւն, ա­մէն ոք զուարթ ու շէն. եւ կար­ծես կեան­քը նոր կը սկսի։ Ձմեռ­նա­նին­ջը վեր­ջա­ցած՝ բնու­թիւ­նը ամ­բողջ՝ արթն­ցած է գար­նան այս շրջա­նին։ Կար­ծես տգեղ ո՛­չինչ կայ, ա­մէն կողմ գե­ղեց­կու­թիւն, խանդ ու ո­գե­ւո­րու­թիւն, ա­մէն տեղ եր­ջան­կու­թիւն, եւ սէ­րը տի­րած է ա­մէն կողմ, յոյ­սը նո­րո­գուած եւ աշ­խոյժ կը նո­րո­գէ սիր­տե­րը, կը մխի­թա­րէ սրտա­բեկ­նե­րը, կը վա­նէ, կը փա­րա­տէ հո­գի­նե­րու խա­ւարն ու մու­թը։ Եւ բնու­թեան բո­լոր գոյ­նե­րը միա­ցած եր­ջա­նիկ են, եւ նոյ­նիսկ սեւն ու ճեր­մա­կը՝ հա­կադ­րու­թեան խորհր­դա­նի­շը այս եր­կու գոյ­նե­րը՝ ի­րա­րու կից, միա­ցած մօ­տե­ցած եր­ջան­կու­թեան յաղ­թա­նա­կի եր­գով կը զուար­ճա­նան…։

Եւ ձմե­ռուան ծա­ղիկ­նե­րով տրտում եւ վշտա­ցած սիր­տեր գար­նան զուար­թա­դէմ ծա­ղիկ­նե­րով կը մխի­թա­րուին, գար­նան ծա­ղիկ­նե­րը կը սփո­փեն, կ՚ա­մո­քեն եւ կը մեղ­մեն ա­մէն ցաւ ու վիշտ։

Եւ ծա­ղիկ­նե­րու նման կը գե­ղեց­կա­նան մար­դիկ, կ՚ա­ռող­ջա­նան մարդ­կա­յին վատ­թա­րա­ցած փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը։ Գա­րու­նը իր ծա­ղիկ­նե­րով խա­ղա­ղու­թիւն, եր­ջան­կու­թիւն, ո­գե­ւո­րու­թիւն կը բե­րէ եւ կը կոր­սուին, մո­ռա­ցու­թեան կը մատ­նուին ա­մէն տրտմու­թիւն, ա­մէն սրտնե­ղու­թիւն, վիշտ ու քէն, գժտու­թիւն։ Եւ գա­րու­նը կը յի­շեց­նէ մե­զի, թէ այս կեան­քը ապ­րիլ պէտք է սի­րով, խա­ղա­ղու­թեան մէջ, կեան­քը վա­յե­լել պէտք է ու­րա­խու­թեամբ, եր­ջան­կու­թիւն պէտք է նկա­տել ա­մէն բա­րե­կա­մու­թիւն, ա­մէն ըն­կե­րու­թիւն։

Եւ այս բո­լո­րին վկա­ներն են ծա­ղիկ­նե­րը՝ ան­մեղ ու ա­նա­չառ, եւ նո՛յն­քան ար­դար եւ սուրբ։ Ծա­ղիկ­նե­րը վկա­ներ են մար­դուս զգա­ցում­նե­րուն եւ ար­տա­յայ­տուած կամ չար­տա­յայ­տուած ան­կեղծ սէ­րե՜­րու, մտեր­մու­թիւն­նե­րու…։

Ձեռ­քեր կը շօ­շա­փեն, կը գգուեն գար­նան ծա­ղիկ­նե­րը։ Ա­նոնց չա­րիք մը չհասց­նե­լու ծայ­րա­յեղ բծախնդ­րու­թեամբ, մեղ­մօ­րէն, փափ­կան­կատ կը մօ­տե­նան ծա­ղիկ­նե­րուն՝ որ­պէս թէ վախ­նա­յին ա­նոնց հո­գի­նե­րուն հե­ծե­ծան­քը լսե­լու։ Բայց, ո՛չ, գար­նան ծա­ղիկ­նե­րը հե­ծե­ծանք չու­նին, միշտ ու­րախ ու զուարթ են ա­նոնք, քա­նի որ «Նոր կեանք»ի մը լրա­տու­ներն են ա­նոնք։ Այն­պէս կը թուի, թէ՝ ծա­ղիկ­ներն ալ «հո­գի» ու­նին, կը զգան եւ կը հա­կին համր շնոր­հա­կա­լու­թիւն մը յայտ­նե­լու ի­րենց շռայ­լուած մե­ծա­րանք­նե­րուն հա­մար։ Եւ ծա­ղիկ­նե­րը՝ գար­նան ծա­ղիկ­նե­րը ե­րախ­տա­պար­տու­թեան տի­պար են կար­ծես, եւ ի­րենց ե­րախ­տա­գի­տու­թիւ­նը կը յայտ­նեն բուր­մուն­քով, խան­դա­ղա­տան­քի մը բո­վան­դակ սի­րա­տեն­չու­թեամբ։

Եւ ծա­ղիկ­նե­րը, գար­նան գե­ղե­ցիկ ծա­ղիկ­նե­րը մե­զի կը յի­շեց­նեն խա­ղա­ղու­թեան, սի­րոյ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը մեր կեան­քէն ներս։

Ծա­ղիկ­ներ են ա­նոնք միայն, բայց ա­նոնք մար­դուս կը յի­շեց­նեն, թէ կեան­քը գե­ղե­ցիկ է, եւ այդ գե­ղեց­կու­թիւ­նը պա­հել ու տե­ւա­կա­նաց­նել մար­դուս ա­ռաջ­նա­կարգ պար­տա­կա­նու­թիւնն է՝ ո­րուն պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նե­նա­լու է։ Ուս­տի ծա­ղիկ­նե­րուն ներ­կա­յու­թիւ­նը մար­դու կեան­քէն ներս, շա՛տ պեր­ճա­խօս է, հե­տե­ւա­բար ի՜նչ պէտք կայ ա՛յդ­քան հա­կա­սա­կան խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րու մէջ խո­րա­սու­զուե­լու։ Ար­դա­րեւ, թէ՛ մար­դը եւ թէ ծա­ղի­կը ստեղ­ծո­ղը մէ՛կ է՝ Աս­տուած, տիե­զեր­քի ստեղ­ծի­չը եւ ա­րա­րի­չը։ Եւ այս կը նշա­նա­կէ, թէ մարդ իր­մէ բա­ժին մը կրնայ տես­նել ծա­ղի­կին մէջ, եւ ինչ­պէս, փո­խա­դար­ձա­բար՝ ծա­ղի­կին մէջ մարդ էա­կէն մաս մը, բե­կոր մը։ Կա­րե­լի է խոր­հիլ, թէ մարդ «հո­գի» ու­նի, բայց ծա­ղի­կը՝ ո՛չ։ Ո՜վ գի­տէ, թե­րեւս ծա­ղիկն ալ ու­նի «հո­գի» մը, քա­նի որ կ՚ապ­րի, ինք­զինք կը յայտ­նէ, գե­ղեց­կու­թեան տի­պար կը հան­դի­սա­նայ, իր բուր­մուն­քով թե­րեւս իր զգա­ցում­նե­րը ար­տա­յայ­տե­լու կ՚աշ­խա­տի, կա­րե­լի է բո­լոր ա­սոնց հա­կա­ռա­կիլ, բայց հա­կա­ռակ ո­րե­ւէ փաստ չկայ, քա­նի որ գու­ցէ մենք, մարդս չենք հասկ­ցած ծա­ղիկ­նե­րուն խորհր­դա­ւոր լե­զուն։

Ո՜վ գի­տէ, ե­թէ կա­րե­լի ըլ­լար հա­ղոր­դակ­ցիլ, հասկ­ցուիլ, խօ­սիլ ծա­ղիկ­նե­րու հետ, թե­րեւս ա­ւե­լի լաւ պի­տի հասկ­ցուէին, մարդս մար­դու հետ հասկ­ցուա­ծէն  ա­ւե­լի՛, քա­նի որ կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը, դժբախ­տա­բար այն ցոյց կու տայ մե­զի թէ՝ մար­դիկ ա­ւե­լի շատ ի­րա­րու հետ «չեն հասկ­ցուիր», քան հասկ­ցուիլ։ Մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս, ի­րե­րու եւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու նոյն աչ­քով, գո­նէ նոյն տե­սան­կիւ­նէն չեն նա­յիր, չեն տես­ներ եւ շատ ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն­ներ այս տար­բեր վի­ճա­կէն կը ծա­գի։ Ե­թէ մար­դիկ ան­գամ մըն ալ նոյն տե­սան­կիւ­նէն դի­տել փոր­ձէին ի­րե­րը եւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը, եւ կամ տար­բեր տե­սան­կիւն­նե­րէ դի­տուած ի­րե­րու եւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու մէջ հա­սա­րա­կաց կէ­տեր գտնե­լու ջա­նա­յին, վստահ եմ, ո՛չ ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն, ո՛չ սրտնե­ղու­թիւն եւ ոչ ալ գժտու­թիւն, քէն, խռո­վու­թիւն կամ պա­ռակ­տում պի­տի ըլ­լար։ Եւ քա­նի որ կա՛յ «ՍԷՐ»ը, հա­պա ին­չո՞ւ «Ա­ՏԵ­ԼՈՒ­ԹԻՒՆ» ըլ­լայ, ե­թէ սէ­րը տի­րա­պե­տէ, այ­լա­պէս ա­տե­լու­թիւ­նը կը կոր­սուի…։

Մե­զի միշտ տա­րօ­րի­նակ թուած է գժտու­թիւ­նը եւ քէ­նը, քա­նի որ այս զգա­ցում­նե­րը բո­լո­րո­վին հա­կա­ռա՛կ են մարդ­կա­յին բնու­թեան։

Հա­կա­ռակ են, նախ սա պատ­ճա­ռով, թէ մարդ ստեղ­ծուած է նոյն Ա­րա­րի­չին կող­մէ եւ նոյն հո­ղով եւ ան­շուշտ նոյն շուն­չով ու հո­գիով։ Յե­տոյ մարդ ստեղ­ծուած է իր նմա­նին օգ­նե­լու, նե­ցուկ կանգ­նե­լու, լրաց­նե­լու, ամ­բող­ջաց­նե­լու, զօ­րաց­նե­լու զի­րար, ա­պա ու­րեմն մարդ ինչ­պէ՞ս կրնայ թշնա­մա­նալ մէ­կու մը՝ ո­րուն կը կա­րօ­տի։

«Մար­դը մար­դուն գա՛յլն է», ը­սուած է, որ սկզբնա­պէս հռո­մէա­կան բա­նաս­տեղծ Պլավ­տը, մօ­տա­ւո­րա­պէս 250-284 թուա­կան­նե­րուն, մեր թուա­կա­նէն ա­ռաջ ը­սած է. «Homo homini lupus», եւ ա­ւե­լի ճանչ­ցուած է Հոբբ­սի ար­տա­յայ­տու­թեամբ։

Այս խօս­քը ա­ւե­լի ծայ­րա­գոյն ե­սա­մո­լու­թեան բա­նա­ձեւն է, եւ սա­կայն մարդ պէտք է մեր­ժէ այդ տմարդ­կա­յին զգա­ցու­մը եւ շար­ժի ըստ իր կո­չու­մին՝ ծա­ռա­յա­սի­րու­թեան ո­գիով ի­րե­րօգ­նու­թեան եւ մա­նա­ւանդ սի­րոյ ազ­նիւ զգա­ցում­նե­րով։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ ոս­կի կա­նո­նը՝ վա­րուիլ այն­պէս իր նմա­նին հետ, ինչ­պէս որ կը փա­փա­քիս թէ քու նմանդ քե­զի հետ վա­րուի։ Ո՜վ կ՚ու­զէ որ մէ­կը ա­տէ զինք, ո՜վ կ՚ու­զէ որ բա­րո­յա­պէս վի­րա­ւո­րէ զինք, ա­պա ու­րեմն ո՛չ ոք թող չա­տէ ու­րի­շը եւ չվի­րա­ւո­րէ ոե­ւէ մէ­կուն ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւ­նը։

Իսկ ե­թէ պա­տա­հած է ա­տե­լու­թիւն կամ վի­րա­ւո­րանք, փո­խա­դարձ նե­րո­ղամ­տու­թեան զգա­ցում­նե­րով կա­րե­լի է դար­մա­նել ա­մէն վէրք, բաւ է որ ան­կեղ­ծօ­րէն զղջայ։

Գա­րուն է, վէր­քե­րը դար­մա­նե­լու, նո­րո­գե­լու եւ նո­րո­գուե­լու ե­ղա­նակն է եւ ե­րա­նի՛ ա­նոնց՝ որ գի­տեն օգ­տուիլ այս շրջա­նէն, օգ­տա­գոր­ծուիլ գար­նան բա­րե­պա­տեհ ա­ռիթ­նե­րէն։ Եւ դար­ձեալ ե­րա­նի՜ ա­նոնց, որ գար­նան ծա­ղիկ­նե­րու նման կը վե­րա­կեն­դա­նաց­նեն ի­րենց կոտ­րած սիր­տը, կը կազ­դու­րեն նաեւ սրտա­բեկ­նե­րը։ Այս աշ­խար­հը զի­րար կոտ­րե­լու, վի­րա­ւո­րե­լու հա­մար չէ տրուած մար­դուս, այս կեան­քը մար­դուս հա­մար նոյ­նիսկ ծա­ղի­կի մը կեան­քէն իսկ կա՛րճ է՝ զի­րար վի­րա­ւո­րե­լու, ի­րա­րու հետ գժտուե­լու, քէն պա­հե­լու հա­մար, գու­ցէ զղջա­լու, հաշ­տուե­լու, քէ­նի՝ թշնա­մու­թեան վերջ տա­լու, հա­մա­կեր­պե­լու ժա­մա­նա­կը շա­տոնց ան­ցած ըլ­լայ երբ մարդ անդ­րա­դառ­նայ, թէ իր ը­րա­ծը ո՜ր­քան ա­նի­մաստ է եւ ո՜ր­քան ան­հա­մա­պա­հաս­խան իր մարդ կո­չու­մին։

Հաշ­տու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թի՜ւն է. հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը, հա­մե­րաշ­խու­թիւ­նը ու­րա­խու­թի՛ւն։

Ծա­ղի­կէն առ­նենք օ­րի­նա­կը։ Սի­րենք զի­րար…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 12, 2016 Իս­թան­պուլ