ՄԵՐ ՈՍԿԵՏԱՌ ԱՅԲՈՒԲԵՆԸ

Ի՜նչ­պէս ա­նուա­նել մեր այ­բու­բե­նը՝ աս­տուա­ծա­տո՞ւր, ոս­կե­տա՞ռ, թէ՝ ան­գի՛ն։ Ի՛նչ­պէս ա­նուա­նել ան, յայտ­նի եւ յստակ է, որ թան­կա­գին գանձ մըն է այ­բու­բե­նը։ Ար­ժէք մը՝ որ հետզ­հե­տէ կ՚ա­ւել­նայ, կը բար­դուի ար­ժէ­քը գիտ­ցող, ար­ժէ­քա­ւոր միտ­քե­րու եւ հո­գի­նե­րու մէջ։ Ան ի­րա­պէս «աստուա­ծա­տուր» է, շնորհ մըն է ժո­ղո­վուր­դին, քա­նի որ ան, ըն­թաց­քը փո­խած է ժո­ղո­վուր­դին, նոր ըն­թացք տուած է ա­նոր ամ­բողջ մտա­ւոր ու հո­գե­ւոր կեան­քին։ Հո­գեմ­տա­ւոր զար­գա­ցում մը, նո­րո­գու­թիւն մը, վե­րա­կեն­դա­նու­թիւն մը, մէկ խօս­քով՝ վե­րած­նունդ մը կա­տա­րած է այս աս­տուա­ծա­տուր, ոս­կե­տառ այ­բու­բե­նը։

Հայ լե­զուի այ­բու­բե­նը գի՞ւտ մըն է, թէ՝ ներշնչ­ման ար­դիւնք մը։ Ա­տի­կա բո­լո­րո­վին տար­բեր հարց մըն է, բայց ըլ­լա՛յ գիւտ, ըլ­լա՛յ ներշնչ­ման ար­դիւնք, ան իր գե­ղեց­կու­թեամբ, իր ձայ­նա­կան ու կար­գա­ւոր­ման նկա­րագ­րով, ի­րա­պէ՛ս աս­տուա­ծա­յին է, եւ աս­տուա­ծա­տուր։ Ա­նոր ա­մէն մէկ ձայ­նը կը հնչէ որ­պէս գե­ղեց­կու­թիւն, որ­պէս բա­րու­թիւն, որ­պէս սէր, եւ որ­պէս մշտնջե­նա­ւոր ար­ժէ՛ք։ Ան հո­գի՛ն է ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դին, միտ­քը եւ կեան­քը՝ հա­սա­րա­կաց զգա­ցու­մը, հա­սա­րա­կաց խոր­հե­լա­կեր­պը, եւ ժո­ղո­վուր­դին ա­մէն մէկ ան­դա­մը, ան­հա­տը ի­րար միաց­նող զօ­րա­ւոր, խորհր­դա­ւոր կա­պը։ Ան, ար­դա­րեւ հա­սա­րա­կաց ուժն է, զօ­րու­թիւնն է, հո­գիի եւ մտքի ա­պա­հո­վու­թիւնն է. ան ար­ժէ՛ք մըն է. ա­նի­մա­նա­լի կա­րո­ղու­թիւն մըն է՝ որ կը կազ­մա­կեր­պէ ժո­ղո­վուր­դը՝ իր ամ­բողջ կեան­քո­վը։ Այ­բու­բե­նին ա­մէն մէկ տա­ռը սի­րոյ երգ մը կ՚եր­գէ, սի­րոյ մէջ միու­թեան, սի­րոյ մէջ զօ­րա­նա­լու եր­գը կը կան­չէ, այն քաղցր եր­գը սի­րոյ, որ շա­տե­րու կը պակ­սի դժբախ­տա­բար…։

Հայ ըլ­լալ եւ հայ լե­զուի այ­բու­բե­նին ան­ծա­նօթ, օ­տար ըլ­լալ… ան­տար­բեր ըլ­լալ իր սե­փա­կա­նին, օ­տար ըլ­լալ իր հա­րա­զա­տին, եւ յա­մա­ռիլ այդ անբ­նա­կան ա­րար­քին մէջ՝ սխա­լը չսրբագ­րել, գո­նէ ջանք չը­նել սրբագ­րե­լու եւ մէկ խօս­քով վեր­ջա­կէտ մը դնել. «Պա­րա­գա­նե­րը այդ­պէս բե­րին, ա­ռիթ չու­նե­ցայ սոր­վե­լու»։ Վեր­ջա­կէ՛տ։ Բայց մարդ միայն մա­հա­նա­լով չի՛ հե­ռա­նար իր սի­րե­լի­նե­րէն, իր մեր­ձա­ւոր­նե­րէն, եր­բեմն ա­նի­մաստ «վեր­ջա­կէտ»նե­րու մի­ջո­ցաւ ալ կ՚օ­տա­րա­նայ, կը կոր­սուի իր մի­ջա­վայ­րէն…։

Պատ­կա­նե­լիու­թեան ստու­գա­նիշ­նե­րէն մին եւ կա­րե­ւո­րա­գոյնն է լե­զուն։ Լե­զու գիտ­նալ՝ կը նշա­նա­կէ ծա­նօ­թա­նալ ա­նոր, սի­րել եւ սի­րով գոր­ծա­ծել զայն։ Ո՜վ ան­տար­բեր կը մնայ իր սի­րե­լիին, ե­թէ ան­տար­բեր է՝ ա­պա ու­րեմն ան «սի­րե­լի» չէ՛ ի­րեն հա­մար։

Սի­րե­լի­նե՜ր, ինչ­պէս որ երբ պար­տէ­զի մը մէջ մէկ հա­տիկ վար­դը այդ պար­տէ­զին «վար­դաս­տան»ի հան­գա­ման­քը չի տար, նոյն­պէս ալ՝ մի քա­նի գիրք կար­դա­լով, մարդ ո՛չ գի­տուն եւ ոչ ալ գրա­սէր կրնայ ըլ­լալ։ Ուս­տի կա­րե­ւո­րը տե­ւա­կա­նու­թիւնն է՝ հաս­տատ կամ­քը, այ­սինքն՝ յա­րա­տե­ւու­թիւ­նը։

Ջու­րը կրնա՞յ ծա­կել քա­րը։ Ա­ռա­ջին ակ­նար­կով՝ ո՛չ, ջու­րի քա­նա­կը որ­քան շատ ըլ­լայ, չի կրնար ծա­կել քա­րը, բայց տե­ւա­կան, կա­թիլ կա­թիլ, եւ յա­րա­տեւ ե­թէ հո­սի քա­րին վրայ, կրնա՛յ ա­նոր վրայ փո­սիկ մը, խո­ռոչ մը բա­նալ եւ նոյ­նիսկ կտոր կտոր ը­նել զայն։ Ու­րեմն, ինչ­պէս վե­րը ը­սինք, պա­տա­հա­կան ըն­թեր­ցում­ներ չէ՛ որ լե­զուն կը զար­գաց­նեն, այլ՝ շա­րու­նա­կա­կա­նու­թի՛­նը։

Ու­րեմն, երբ կա՛յ սե­փա­կան լե­զու մը, ա­նոր սե­փա­կան­ատէր­ե­րը, հա­րա­զատ տի­րա­կան­նե­րը ին­չո՞ւ ան­տար­բեր կը գտնուին ա­նոր մա­սին, ին­չո՞ւ օ­տար կը հա­մա­րեն ի­րենց հա­րա­զա­տը… կա­րե­լի չէ՛ հասկ­նալ ի­րա­պէս, քա­նի որ ա­տի­կա բո­լո­րո­վին հա­կա­ռակ է բա­նա­կա­նու­թեան, տրա­մա­բա­նու­թեան։

Ար­դա­րեւ Թարգ­ման­չաց տօ­նը ա­ռի՛թ մըն է հա­շուե­յար­դար մը կա­տա­րե­լու այս մա­սին՝ խոր­հե­լու, թէ ո՛ր­քան տէր կը կանգ­նին մեր սե­փա­կան ար­ժէք­նե­րուն։

Ուս­տի ի զուր չէ, որ Մես­րոպ Մաշ­տոց կ՚ա­նուա­նուի՝ «Երկ­րորդ Լու­սա­ւո­րիչ», ա­պա­հո­վե­լով ժո­ղո­վուր­դին՝ հո­գե­ւոր լու­սա­ւո­րու­թեան ա­ռըն­թեր մտա­յին լու­սա­ւո­րու­թիւ­նը՝ ու­նե­նա­լով իր սե­փա­կան այ­բու­բե­նը, ինչ որ անհ­րա­ժեշտ է ըն­կե­րա­յին զար­գաց­ման, յա­ռաջ­դի­մու­թեան եւ ինք­նու­թեան պահ­պան­ման հա­մար…։

Եւ ե­թէ հար­ցը հայ այ­բու­բենն է, կ՚ու­զենք յի­շել մի­քա­նի հե­տաքրք­րա­կան ե­րե­ւոյթ­ներ՝ ո­րոնք փաս­տեր եւ վկա­յու­թիւն­ներ, ա­պա­ցոյց­ներ են, թէ ան աս­տուա­ծա­տուր խոր­հուրդ մըն է։ Ան՝ ո՛չ միայն մտա­յին, այլ հո­գե­ւոր ար­ժէք մը կը ներ­կա­յաց­նէ Հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար, ո­րուն ան­տար­բե­րու­թիւն ցոյց տալ ան­հա­ւա­տար­մու­թիւն է իր ինք­նու­թեան։

Ը­սինք, որ Հայ այ­բու­բե­նը աս­տուա­ծա­տուր է եւ ոս­կե­տառ։ Ան աս­տուա­ծա­տուր է, քա­նի որ իր մէջ կը բո­վան­դա­կէ ան­հա­մար խոր­հուրդ­ներ։

Ինչ­պէս յայտ­նի է, Հայ այ­բու­բե­նը կը բաղ­կա­նայ 36 տա­ռե­րէ։ 36 թի­ւը կը խոր-հըրդան­շէ՝ այն 36 խու­ցե­րը, ո­րոնց մէջ 72 թարգ­մա­նիչ­ներ, ա­մէն մէկ խու­ցի մէջ եր­կու-եր­կու, յու­նա­րէ­նի թարգ­մա­նե­ցին Սուրբ Գիր­քը։ Սա խոր­հուրդ մըն է, որ ցոյց կու տայ ար­բու­բե­նին աս­տուա­ծա­տուր շնորհ մը ըլ­լա­լը՝ Հայ ժո­ղո­վուր­դին։

Նա­եւ՝ Հայ այ­բու­բե­նը կը սկսի «Ա» տա­ռով եւ կը վեր­ջա­նայ «Ք­»ով։ Ի՛նչ որ Մաշ­տո­ցեան այ­բու­բենն է, իսկ «Օ», «Ֆ» ա­ւել-ցըւած է ա­ւե­լի վերջ։

Այ­բու­բե­նի ա­ռա­ջին տա­ռը՝ «Ա» կը ներ­կա­յաց­նէ՝ Աս­տուած, իսկ վեր­ջի­նը՝ «Ք» կը խորհր­դան­շէ Քրիս­տո­սը։ Իսկ «Փ» տա­ռը՝ որ կը նա­խադ­րէ «Ք» տա­ռին, կը խորհր­դան­շէ. (Փ­)առք (Ք)­րիս­տո­սի։ Եւ երբ կը տես­նենք այս ի­րա­կա­նու­թիւն­նե­րը, կա­րե­լի՞ է, որ ու­րա­նանք՝ թէ Հայ այ­բու­բե­նը աս­տուա­ծա­տուր այ­բու­բեն մը, շնորհ մըն է եւ թէ ճշմար­տու­թի՛ւն…։

Այ­բու­բե­նի 7-րդ տա­ռը «Է» կը խորհըր-դան­շէ դար­ձեալ Աս­տուած՝ որ «Է»։ Իսկ «Է» տա­ռը երբ ի­րա­րու հա­կա­ռակ քով քո­վի դրուի՝ կը ստա­ցուի խա­չա­նի­շը, եւ ստո­րո­տը՝ Ա­դա­մի գան­կը։ Փոր­ձենք «Է» գրե­լով հա­կա­ռակ եւ քո­վը՝ շի­տակ «Է» տա­ռը, պի­տի դի­մա­ւո­րուինք խա­չի խոր­հուր­դով։ Աստուա­ծա­տուր է նաեւ այ­բու­բե­նը իր դա­սա­ւո­րու­մով։ Փոր­ձենք գրել այ­բու­բե­նը ուղ­ղա­հա­յեաց՝ 9 տա­ռեր, 4 սիւ­նա­կի մէջ։ 9 տա­ռը 4 սիւ­նա­կի մէջ՝ ըն­դա­մէ­նը 36 տառ, ինչ որ Հայ այ­բու­բե­նի տա­ռե­րուն թիւն է։ (4)ը կը խորհր­դան­շէ՝ 4 Ա­ւե­տա­րան­նե­րը, նաեւ՝ (4)ը՝ մար­մի­նը կազ­մող (4) տար­րե­րը կը խորհր­դան­շէ։ 4 շար­քը կը նշա­նա­կէ նաեւ (4) Ա­ւե­տա­րա­նիչ­նե­րը։ (4)ը Ե­դե­մա­կան դրախ­տի տար­րե­րը կը կազ­մեն։ Իսկ 4 շար­քի մէջ 9 տա­ռե­րը կը խորհր­դան­շեն՝ հրեշ­տակ­նե­րու 9 դա­սե­րը։ Վեր­ջա­պէս «Ք» տառն ալ կը խորհր­դան­շէ խա՛­չը։

Հոս յար­գան­քով ու ակ­նա­ծան­քով յի­շենք այ­բու­բե­նը.

1-Ա    10-Ժ    19-Ճ    28-Ռ

2-Բ    11-Ի    20-Մ    29-Ս

3-Գ    12-Լ     21-Յ    30-Վ

4-Դ    13-Խ    22-Ն    31-Տ

5-Ե    14-Ծ    23-Շ     32-Ր

6-Զ    15-Կ    24-Ո    33-Ց

7-Է    16-Հ     25-Չ    34-Ւ

8-Ը    17-Ձ    26-Պ    35-Փ

9-Թ    18-Ղ    27-Ջ    36-Ք­

Ա­ւե­լի վերջ՝ Օ, Ֆ։­

Իմ սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ. հպարտ ու եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու ես, քա­նի որ այս­քան գե­ղե­ցիկ, սքան­չե­լի խոր­հուրդ­նե­րով լե­ցուն, հրա­շա­լի՜ եւ աս­տուա­ծա­տուր այ­բու­բե­նի մը սե­փա­կա­նա­տէ՛րն ես։ Հպարտ՝ քա­նի որ քո՛ւկդ է ա­նի­կա, եր­ջա­նիկ՝ քա­նի որ զայն գոր­ծա­ծե­լու, ա­նով զգա­ցում­ներդ ու մտա­ծում­ներդ ար­տա­յայ­տե­լու ա­ռի­թը ու­նիս, ա­նով կրնաս գրել Աս­տու­ծոյ խօս­քը, ա­նով կ՚ապ­րիս Աս­տու­ծոյ ի­մաս­տու­թիւ­նը, ա­նով եր­ջա­նի՜կ կա­պեր կը հաս­տա­տես հա­րա­զատ­նե­րուդ եւ սի­րե­լի­նե­րուդ հետ։ Ա­մէն նուէր թան­կա­գին է, բայց այդ նուէ­րը երբ Աս­տուծ­մէ է՝ ան շնորհ մըն է՝ ա­ռանձ­նաշ­նո՛րհ մը։ Եւ ա­ռանձ­նաշնորհու­թիւն մը վա­յե­լել ա­մէն մար­դու չի վի­ճա­կիր, պէ՛տք է յար­գը գիտնալ։ Իսկ ե­թէ մարդ չ՚անդ­րա­դառ­նար այդ ա­ռան­ձնաշ­նոր­հին, ի՞նչ կա­րե­լի է անուա­նել՝ ան­տար­բե­րու­թի՞ւն, թէ՝ անմ­տու­թի՛ւն…։

Յա­ճախ ցաւ յայտ­նե­լով կը կրկնեմ. կան, դժբախ­տա­բար ո­մանք, որ կը յա­մա­ռին եւ չեն կար­դար հա­յե­րէն։ Զոր օ­րի­նակ, հա­յե­րէն թերթ, եւ ե­թէ պատ­ճա­ռը հարց­նէք, ա­նոնց պա­տաս­խա­նը կ՚ապ­շեց­նէ ձեզ. «Հայ թեր­թին մէջ ի՞նչ կայ որ կար­դանք…»։

­Խո­նար­հա­բար յի­շեց­նեմ. Հայ թեր­թին մէջ Հայ գիր կայ, չ՚ար­ժե՞ր հայ գի­րին հա­մար կար­դալ…։

Եւ կը խոր­հիմ եւ յու­սա­հա­տու­թեան սահ­մա­նը կը հաս­նիմ. ար­դեօք այս տո­ղե­րը քա­նի՞ հո­գի, քա­նի՞ Հայ գի­րի սի­րա­հար պի­տի կար­դայ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նիս 23, 2015, Իս­թան­պուլ