ՄԵԾ ՊԱ­ՀՈՑ ՇՐՋԱ­ՆԻՆ՝ «ՄԱՍ»Ի ԳՈՐ­ԾԱ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ - Ա -

Սա ա­նու­րա­նա­լի ի­րո­ղու­թիւն մըն է, որ մարդ­կա­յին կեան­քը՝ թէ՛ ան­հա­տա­կան եւ թէ հա­ւա­քա­կան, կը կա­ռա­վա­րուի կարգ ու կա­նո­նով, ընդ­հա­նուր առ­մամբ՝ օ­րէնք­նե­րով։ Ուս­տի Ե­կե­ղե­ցին ալ ու­նի իւ­րա­յա­տուկ կար­գը եւ կա­նո­նը, ի­րա­ւուն­քը եւ օ­րէն­քը։

Օ­րէն­քը կեան­քի ընդ­հա­նուր կա­նոն մըն է՝ ո­րուն նպա­տակն է հա­սա­րա­կաց բա­րի­քը։ Օ­րէն­քը կ՚են­թար­դէ բա­նա­կան կարգ, որ հաս­տա­տուած է Ի­մաս­տու­թեան զօ­րու­թեան, բա­րու­թեան եւ բա­նա­կա­նու­թեան կող­մէ, ան­հատ­նե­րու մի­ջեւ ա­նոնց բա­րի­քին հա­մար եւ նաեւ հա­ւա­քա­կան-ըն­կե­րա­յին կեան­քին նպա­տա­կա­յար­մար եւ ար­դիւ­նա­բեր կեր­պով օգ­տա­գործ­ման հա­մար՝ ի նպաստ ան­հատ­նե­րու։ Ու­րեմն օ­րէն­քը հա­սա­րա­կաց, ընդ­հա­նուր զգաց­ման ու ի­մա­ցա­կա­նու­թեան, գի­տակ­ցու­թեան ար­տա­յայ­տու­թի՛ւնն է, որ կը կա­նո­նա­ւո­րէ «կեանք»ը։

Այս ի­մաս­տով, օ­րէն­քին սկզբնա­կէտն է բա­նա­կա­նու­թիւ­նը՝ ո­րուն նպա­տակն է հան­րա­յին օ­գու­տը։ Ու­րեմն օ­րէն­քը, կեան­քը դիւ­րաց­նե­լու հա­մար է եւ ո՛չ՝ դժուա­րաց­նե­լու, հար­ցե­րը լու­ծե­լու հա­մար է եւ ո՛չ՝ ա­ւե­լի խրթին ու կնճռոտ վի­ճա­կի վե­րա­ծե­լու։ Եւ ու­րեմն ա­ռանց ի­րա­ւուն­քի եւ օ­րէն­քի կա­րե­լի չէ՛ ա­պա­հո­վել եւ տե­ւա­կա­նաց­նել մարդ­կա­յին-ըն­կե­րա­յին կեան­քը։

Օ­րէն­քը, իր ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով կրնայ գրա­ւոր եւ կամ ան­գիր, ո՛չ գրով՝ բե­րա­նա­ցի ըլ­լալ, կա­րե­ւո­րը բա­նա­կան եւ օգ­տա­կար, նպա­տա­կա­յար­մար կարգ ու կա­նո­նի մը հաս­տա­տումն է։ Օ­րէն­քը, ըստ էու­թեան գրա­ւոր ըլ­լա­լու հար­կա­ւո­րու­թիւն մը չու­նի, բայց կա­րե­ւո­րը ա­նոր տե­ւա­կա­նու­թիւ­նը, յա­րա­կայ վի­ճակն է՝ մարդ­կա­յին օգ­տին ու բա­րի­քին ծա­ռա­յե­լու հա­մար։

Օ­րէն­քի ար­ժէք կը ներ­կա­յաց­նէ նաեւ «ա­ւան­դու­թիւն»ը՝ որ ե­թէ բա­նա­կա­նու­թեան սահ­ման­նե­րուն մէջ հաս­տա­տուած է եւ կը կա­նո­նա­ւո­րէ ըն­կե­րա­յին կեան­քը։

Ա­ւան­դու­թեան «օ­րէնք»ի հա­մա­զօր ըլ­լա­լու նա­խա­պայ­մանն է՝ ընդ­հա­նուր բա­րե­կար­գու­թեան չհա­կա­սե­լը եւ եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր ըն­դու­նուած եւ գոր­ծադ­րուած ըլ­լա­լը՝ ի նպաստ ըն­կե­րու­թեան եւ մարդ­կու­թեան բա­րի­քին։ Այն ա­ւան­դու­թիւ­նը՝ որ հա­կա­ռակ չէ՛ բա­նա­կա­նու­թեան եւ հա­մար­ժէք օ­րէն­քի, «օ­րէնք» կա­րե­լի է հա­մա­րել, այն պայ­մա­նով, որ այդ մա­սին տուեալ գրա­ւոր օ­րէնք մը գո­յու­թիւն չու­նե­նայ։

Ա­հա­ւա­սիկ այս կէ­տին, պէտք է ու­շադ­րու­թիւն դարձ­նել՝ «ա­ւան­դու­թեան» եւ «սո­վո­րու­թեան» տար­բե­րու­թեան։ Ա­ւան­դու­թիւ­նը, ինչ­պէս ը­սինք, ըստ էու­թեան ան­գիր ստա­ցուած «օ­րէնք» մըն է, պայ­մա­նով որ այդ մա­սին գրա­ւոր օ­րէնք մը գո­յու­թիւն չու­նե­նայ։ Իսկ սո­վո­րու­թիւ­նը՝ վար­ժու­թիւն մը, ու­նա­կու­թիւն մը, կարճ ժա­մա­նա­կի մէջ ապ­րե­լա­կերպ մը, բարք մըն է։ Այս ի­մաս­տով՝ սո­վո­րու­թիւ­նը ճշդուած, վա­ւե­րա­ցուած վի­ճակ մը չէ, այլ ժա­մա­նա­կա­ւոր բարք մը։ Վա­ւե­րա­ցուած չէ, քա­նի որ սո­վո­րու­թիւ­նը «բա­րի» ալ կրնայ ըլ­լալ, «չար» ալ։ Զոր օ­րի­նակ, ծխա­խոտ, ե­ւայլն մո­լու­թեան պատ­ճառ նիւ­թեր գոր­ծա­ծե­լու, ծխե­լու սո­վո­րու­թիւ­նը ան­հա­տա­կան բնոյթ ու­նի եւ ընդ­հան­րա­պէս վնա­սա­կար ու­նա­կու­թիւն մըն է եւ եր­բեք «ա­ւան­դու­թեան ար­ժէք» չի ստա­նար։

Իսկ ա­ւան­դու­թիւնն ալ օգ­տա­կար է, երբ մարդ զայն կը գոր­ծա­ծէ բա­րի­քի հա­մար, ա­ւան­դա­պա­հու­թեամբ։ Ա­նոր չա­փա­զան­ցու­թիւնն ալ՝ ա­ւան­դա­պաշ­տու­թիւ­նը վնա­սա­կար է, քա­նի որ մարդս ձե­ւա­պաշ­տու­թեան կը մղէ։ Օ­րէն­քի հա­մար ալ կա­րե­լի է նոյ­նը ը­սել՝ օ­րի­նա­պա­հու­թիւ­նը որ­քան օգ­տա­կար է մար­դուս ըն­կե­րա­յին կեան­քին հա­մար, շա՜տ ա­ւե­լի վնա­սա­կար է օ­րի­նա­պաշ­տու­թիւ­նը, քա­նի որ օ­րի­նա­պաշ­տու­թեան պա­րա­գա­յին օ­րէն­քը կը կորսնց­նէ իր նպա­տակն ու ի­մաս­տը, ո­րով­հե­տեւ հոն կը կոր­սուի «օ­րէն­քի ո­գի»ն։­

Օ­րէն­քը, գրա­ւոր կամ ան­գիր, պէ՛տք է գոր­ծադ­րուի իր ո­գիին հա­մե­մատ, իր նպա­տա­կին յար­մար կեր­պով եւ իր իս­կա­կան ի­մաս­տին հա­ւա­տա­րիմ մնա­լով։

Բո­լոր այս խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րէ ետք, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, այս ընդ­հա­նուր գա­ղա­փա­րը մաս­նա­ւո­րենք ա­ռօ­րեայ ըն­կե­րա­յին կեան­քով, մա­նա­ւանդ ե­կե­ղե­ցա­կան կեան­քով՝ որ ըն­կե­րա­յին կեան­քի կա­րե­ւոր մէկ հա­տուա­ծը կը ներ­կա­յաց­նէ։ Պէտք է ըն­դու­նիլ, որ ե­կե­ղե­ցա­կան կեանք կը ներ­գոր­ծէ մար­դուս կեան­քէն ներս ո­րե­ւէ կեր­պով, որ­քան ալ մարդ հե­ռո՜ւ զգայ ինք­զինք այդ կեան­քէն։ Ե­կե­ղե­ցա­կան կեան­քը՝ մարդ­կա­յին ըն­կե­րա­կան ընդ­հա­նուր կեան­քին ան­բա­ժա­նե­լի մէկ մասն է, քա­նի որ ան կը հե­տաքրք­րէ մար­դուս հո­գե­կան կեան­քը, եւ մարդ ա­ռանց հո­գե­կան կեան­քի չի կրնար գո­յա­տե­ւել, ո­րով­հե­տեւ մարդ՝ «մար­մին», «հո­գի» եւ «միտք»է բաղ­կա­ցած ամ­բող­ջու­թիւն մըն է։

Հա­ւա­տա­րիմ մնա­լով մեր խորհր­դա­ծու­թեան վեր­նագ­րին՝ «մաս»ի գոր­ծա­ծու­թեան, տես­նենք, թէ ի՛նչ է «մաս» կո­չուա­ծը եւ «մաս»ին գոր­ծա­ծու­թեան ի­մաստն ու նպա­տա­կը։

«Մաս» տա­ռա­ցիօ­րէն կը նշա­նա­կէ՝ բա­ժին, իսկ ա­ւե­լի յա­տուկ ի­մաս­տով՝ օրհ­նուած հաց։

«Մաս»ին յա­տուկ ի­մաս­տը ան­գամ մըն ալ լսենք ար­ժա­նա­հա­ւատ հո­գե­ւո­րա­կա­նի մը՝ Մա­ղա­քիա Ար­քե­պիս­կո­պոս Օր­մա­նեա­նի բա­ցատ­րու­թեամբ։

Մա­ղա­քին Ար­քե­պիս­կո­պոս իր «Ծի­սա­կան բա­ռա­րան»ին մէջ սա­պէս կ՚ը­սէ. «Պա­տա­րա­գի խոր­հուր­դին նշխար պատ­րաս­տուած ա­տեն, սո­վո­րու­թիւն էր զայն ա­ռա­տու­թեամբ պատ­րաս­տել, որ­պէս­զի ա­նոնց մէ­ջէն հա՛տ մը սրբա­գոր­ծու­թեան հա­մար ընտ­րուե­լէ ու ա­նով ար­ժա­նա­ւոր­նե­րը հա­ղոր­դուե­լէ ետք, մնա­ցեալն ալ ա­նար­ժան­նե­րու՝ այ­սինքն չհա­ղոր­դուող­նե­րու բաժ­նուի իբր բա­րե­պաշ­տա­կան մաս­նակ­ցու­թիւն Սուրբ Խորհր­դոյն։

«Այս է մաս ը­սուա­ծը։

«Այժմ ա­ւե­լի թուով պատ­րաս­տուած նշխար­նե­րէն զատ, դիւ­րա­գոյն պատ­րաս­տու­թեամբ, եւ ա­ռանց տի­պի նուրբ նշխար­ներ կը պատ­րաս­տուին, եւ կտոր-կտոր կամ մաս-մաս բաժ­նե­լով՝ ժո­ղո­վուր­դին կը բաշ­խուին, եւ այս նուրբ ու ան­տիպ նշխար­նե­րը բուն նշխար­նե­րէն զա­նա­զա­նուե­լու հա­մար ՄԱՍ կը կո­չուին»։

­Մա­ղա­քիա Ար­քե­պիս­կո­պոս Օր­մա­նեա­նի այս յստակ բա­ցատ­րու­թեամբ կ՚ի­մա­ցուի, թէ «մաս»ը իս­կա­կան, բո՛ւն հա­ցին ա­ւել­ցուկն է՝ փշրան­քը։

Արդ, հարց­նենք եւ միա­սին խորհր­դա­ծենք սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, ե­թէ ժո­ղո­վուր­դը «զրկուած» է Սուրբ Հա­ղոր­դու­թե­նէն Մեծ պահ­քի շրջա­նին, ա­պա ու­րեմն Սուրբ Հա­ղոր­դու­թեան հա­ցին, միայն օրհ­նուած մա­սին ար­ժա­նա­նա­լը, ա­նոր մնա­ցեա­լը բաժ­նե­լը ճի՞շդ է, թէ ո՛չ։ Ե­թէ ո­րե­ւէ բա­նի մը բու­նը, իս­կա­կա­նը՝ ար­մա­տը ճիւ­ղե­րուն միաց­նող մա­սը ար­գի­լուած է, ա­պա ա­նոր ճիւ­ղե­րէն կամ պտու­ղէն օգ­տա­գոր­ծուիլ ո՜ր­քան բա­նա­կան է եւ ըն­դու­նե­լի…։ Սի­րե­լի՜­ներ, խորհր­դակ­ցու­թիւն կ՚ա­ռա­ջար­կեմ, քա­նի որ կը հա­ւա­տամ, թէ՝ ճշմար­տու­թեան լոյ­սը յա­ռաջ կու գայ միտ­քե­րու, գա­ղա­փար­նե­րու բա­խու­մէն։ Եւ դար­ձեալ չմոռ­նանք, որ մար­դուս հա­մար շատ ա­ւե­լի դժուար է ա­զա­տիլ իր նա­խա­պա­շա­րում­նե­րէն եւ կան­խա­կա­լու­թիւն­նե­րէն, քան եր­կի­րը շար­ժել…։

- Պի­տի շա­րու­նա­կենք։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Փետ­րուար 8, 2016, Իս­թան­պուլ