ՇԱՀԵԿԱՆ ԲԱՆԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ

Ե­րէկ ե­րե­կո­յեան, Ֆէ­րի­գիւ­ղի «Նա­զար Շի­րի­նօղ­լու» սրա­հին մէջ բա­նա­խօսու­թիւ­նով մը հան­դէս ե­կաւ Թուր­քիոյ Հայ Կա­թո­ղի­կէ Հա­սա­րա­կու­թեան Վի­ճա­կա­ւոր Տ. Լե­ւոն Արք. Զէքիեան։ Թրքա­հայ ու­սուց­չաց հիմնար­կի վար­չու­թեան նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ կազ­մա­կեր­պուած ե­րե­կոյթ մըն էր այս մէ­կը, ո­րու ըն­թաց­քին օրա­կար­գի վրայ ե­կաւ՝ մայ­րե­նիի եւ օտար լե­զու­նե­րու հա­մըն­թաց ու­սուց­ման օ­գու­տը եւ կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը տղոց մտա­յին զար­գաց­ման մէջ։ Այս խո­րագ­րով կազ­մա­կեր­պուած ե­րե­կոյ­թը բա­ցուե­ցաւ Մա­րիամ Տրա­մէ­րեա­նի ող­ջոյ­նի խօսքով։ Ներ­կայ էին Տ. Թա­թուլ Ծ. Վրդ. Ա­նու­շեան, Մխի­թա­րեան Միա­բա­նու­թեան Իս­թան­պու­լի վա­նատու­նէն Հայր Յա­կով­բոս Ծ. Վրդ. Չօ­փու­րեան, Տ. Կո­րիւն Քհնյ. Ֆէ­նէր­ճեան, Հա­մայն­քա­յին վա­քըֆ­նե­րու հար­թա­կի Կրթա­կան յանձ­նա­խում­բի հա­մա­կար­գող Նուր­հան Փա­լա­քօղ­լու, մեր վար­ժա­րան­նե­րէն տնօ­րէն­ներ, կրթա­կան մշակ­ներ, ինչ­պէս նաեւ հե­տաքրքիր­նե­րու հոծ բազմու­թիւն մը։

Ե­րե­կոյ­թի ա­տե­նա­խօ­սը՝ Տ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան օ­րուան նիւ­թը մեկ­նաբա­նեց ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ներ­կա­յա­ցու­ցած կա­րե­ւո­րու­թեան ծի­րին մէջ։ «Մենք մեր ձեռ­քով նեղ կա­ցու­թեան կը մատ­նենք ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նը», ը­սաւ ան ու շեշ­տեց, թէ ժո­ղո­վուր­դի մը կող­մէ ար­տադրուած ա­մե­նա­մեծ փի­լի­սո­փա­յու­թիւնն ու եր­գը լե­զուն կը հա­մա­րուի։ Իր խօս­քե­րով, ժո­ղո­վուրդ­նե­րը ա­մե­նա­մեծ ի­մաս­տուն­նե­րը կը հա­մա­րուին եւ ա­նոնց կող­մէ ստեղ­ծուած լե­զուն հա­մա­զօր է գան­ձի մը։

Փոքր տա­րի­քէ սկսեալ մատ­ղաշ սե­րուն­դին լե­զու սոր­վեց­նե­լու մե­թո­տա­բա­նու­թեան վրայ կանգ ա­ռաւ Զէ­քիեան, որ իր մօ­տե­ցում­նե­րով բաղ­դա­տու­թիւն­ներ ը­րաւ ա­րե­ւե­լեան եւ ա­րեւմ­տեան լե­զու­ներուն եւ ա­նոնց­մով պայ­մա­նա­ւո­րուած մտա­ծե­լա­կերպին շուրջ։ Ան կա­րե­ւո­րու­թեամբ ընդգ­ծեց, որ լե­զու մը կա­րե­լի չէ պատ­կե­րաց­նել միայն խօ­սակ­ցա­կան մա­կար­դա­կի վրայ, ո­րով­հե­տեւ լե­զու մը գիտ­նա­լու համար անհ­րա­ժեշտ է նաեւ գրելն ու կար­դա­լը։ Լե­զուի գրա­ւոր օգ­տա­գործ­ման նշա­նա­կու­թիւ­նը յստա­կօ­րէն շեշ­տադ­րե­լով՝ ան կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի թրքա­հայ հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րը ի­րենց զա­ւակ­նե­րը ու­ղար­կեն հայ­կա­կան դպրոց։ Այս ա­ռանց­քին շուրջ խորհր­դա­ծե­լու ժա­մա­նակ Զէ­քիեան յի­շե­ցուց նաեւ, թէ մեր ի­րա­կա­նու­թեան մէջ ե­կե­ղե­ցին ու դպրո­ցը ան­բա­ժա­նե­լի են։ Ունկն­դիր­նե­րուն հետ բաժ­նե­լով իր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը՝ ա­տե­նա­խօ­սը շեշ­տեց նաեւ, թէ թրքա­հայ հա­ւա­քա­կա­նու­թիւ­նը այ­սօր հա­մար­կու­մէ ան­դին՝ ու­ծաց­ման ճամ­բուն վրայ է։ Տե­ղա­կան այս հան­գա­ման­քը Զէ­քիեան մեկ­նա­բա­նեց նաեւ ընդ­հա­նուր Սփիւռ­քի տե­սան­կիւ­նէն, մատ­նան­շեց ա­նոր ինք­նու­րոյն դի­մա­գիծն ու տե­ղը եւ յայտ­նեց, թէ որ­քան մեծ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նեն Սփիւռ­քի ինք­նա­պահ­պան­ման կռուան­նե­րը։

Բա­նա­խօ­սու­թեան ըն­թաց­քին Տ. Լե­ւոն Արք. Զէքիեան ու­շագ­րաւ տե­սա­կէտ­ներ ար­տա­յայ­տեց նաեւ հա­մա­կար­գիչ­նե­րու եւ հա­մա­ցան­ցի ներ­կայ ժա­մա­նակ­նե­րուն մէջ ստեղ­ծուած ի­րո­ղու­թեան։ Ար­դա­րեւ, յի­շեալ գոր­ծօն­նե­րը ընդ­հան­րա­պէս կ՚աղ­քա­տաց­նեն լե­զու­նե­րը ու կը փճաց­նեն լե­զուամ­տա­ծե­լա­կեր­պը։ Այս ամ­բող­ջին մէջ հա­շուի պէտք է առ­նել, որ միայն անգ­լե­րէ­նի գոր­ծա­ծու­թիւ­նը ըստ էու­թեան պատ­ճառ կը հան­դի­սա­նայ այս ե­րե­ւոյ­թին, սա­կայն նիւ­թը այդ­քա­նով սահ­մա­նա­փակ չէ, ո­րով­հե­տեւ հա­մա­կար­գիչ­նե­րու եւ հա­մա­ցան­ցի օգ­տա­գործ­ման մտայ­նու­թիւ­նը զուտ լե­զուա­կան գոր­ծօ­նէն ան­կախ ընդ­հան­րա­պէս մտա­ծե­լա­կեր­պի վե­րա­բե­րեալ ամ­լու­թիւն­նե­րու տե­ղի կու տան։

Տ. Լե­ւոն Արք. Զէ­քիեան բա­նա­խօ­սու­թեան ա­ւար­տին պա­տաս­խա­նեց քա­նի մը հար­ցում­նե­րու, իսկ ա­ւե­լի վերջ սրա­հին մէջ ունկն­դիր­նե­րը ա­ւե­լի ան­մի­ջա­կան ձե­ւա­չա­փի մը մէջ զրոյ­ցը շա­րու­նա­կե­ցին ի­րեն հետ։