Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդկային կեանքը շնորհ մըն է՝ արժէ՛ք մը, որ կարելի չէ համեմատել որեւէ արժէքի հետ։ Արդարեւ, եթէ «կեանք» չըլլայ՝ չըլլար նաեւ որեւէ արժէք, քանի որ ամէն ինչ կախում ունի կեանքէն, այսինքն եթէ կեանք կայ՝ կա՛ն նաեւ բոլոր միւս արժէքները։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ընկերային կեանքի մէջ, մարդկային արժանապատուութեան յարգանքը կը պահանջէ գործադրութիւնը նախ «ժուժկալութեան» առաքինութեան, չափաւորելու համար փարումը այս աշխարհի բարիքներուն. գործադրութիւնը ապա «արդարութեան» առաքինութեան, նախապահպանելու համար մերձաւորին՝ իր նմաններուն, այսինքն՝ «ուրիշ»ին իրաւունքները եւ տալու անոր ի՛նչ որ անկ է անոր, վերջապէս գործադրութիւնը «համընկերութեան» ըստ ոսկեղէն կանոնին եւ ըստ առատաձեռնութեան մեր Տիրոջ, որ «հարուստ ըլլալով՝ աղքատացաւ, որպէսզի մենք հարստանանք Իր աղքատութեամբ», ինչպէս կ՚ըսէ Առաքեալը. (Բ ԿՈՐՆ. Ը 9)։ Եւ նաեւ այն խօսքին համաձայն՝ թէ «աւելի երջանկաբեր է տալը, քան առնելը» (ԳՈՐԾ. Ի 35)։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Կարելի չէ արդարացնել գէշ գործ մը՝ կատարուած բարի դիտաւորութեամբ», կ՚ըսէ Ս. Թովմաս Աքուինացի։
Զգացումները կամ կիրքերը կ՚արտայայտեն յուզումներ կամ զգայնութեան շարժումներ, որոնք կը միտին գործելու կամ չգործելու, նայած թէ մարդ բան մը իբր «բարի» կամ իբր «չար» կ՚ընկալէ կամ կը պատկերացնէ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Լա­ւա­գոյն» բա­ռը ի­մաս­տա­ռատ բառ մըն է, ի­մաս­տա­լից, որ իր մէջ կը բո­վան­դա­կէ օգ­տա­կա­րը, յար­մա­րա­գոյ­նը, բա­րին եւ շատ մը ա­ռա­քի­նու­թիւն­ներ, ո­րոնց կը կա­րօ­տի մարդ՝ իր կա­տա­րե­լու­թեան ճամ­բուն վրայ։
Կայ նաեւ «զօ­րա­ւո­րա­գոյն»ը, եւ զօ­րա­ւո­րա­գոյ­նը միշտ «լա­ւա­գոյն»ը չէ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, յա­ճախ «յո­ռե­գո՛յն»ը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինչպէս աւելի առաջ անդրադարձած էինք, «ազատութիւն»ը իր ամենալայն իմաստով, կամքին եւ իմացականութեան մէջ արմատացած «կարողութիւն»ն է գործելու կամ չգործելու, ընելու այս կամ այն, եւ կամ չընելու, ինքնակամ վճռելու կատարելիք գործեր, կը նշանակէ։ Ուստի ինքնակամութեամբ իւրաքանչիւր ոք տէ՛ր է իր անձին։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Աստուած ունի արարչութեան ընդհանուր ծրագիր մը՝ որուն շնորհիւ կ՚իրականանայ Իր արարչագործութեան նպատակը։ Ծրագիր մը, ընդհանրապէս կ՚իրագործուի իր սահմաններուն մէջ, այսինքն ծրագրի մը գործադրութեան մէջ կարելի չ՚ըլլար ազատօրէն գործել եւ պէտք է շարժիլ ծրագրին սահմաններուն մէջ՝ նախատեսուած պայմաններու համաձայն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Աստուածային Ամենազօրութիւնը ամենեւին կամայական չէ. «Աստուծոյ զօրութիւնը եւ էութիւնը, կամքը եւ իմացականութիւնը, իմաստութիւնը եւ արդարութիւնը նո՛յնն են, այնպէս որ կայ աստուածային զօրութեան մէջ, ըլլալու է Աստուծոյ արդար կամքին կամ Անոր իմաստուն իմացականութեանը մէջ», կ՚ըսէ Սուրբ Թովմաս Աքուինացի։
Մարդ, իր բանականութեամբ թէեւ կարող է դատել, թէ արարք մը յինքեան ծանր յանցա՛նք մըն է, սակայն պէտք է անձերու դատաստանը յանձնել Աստուծոյ արդարութեան եւ ողորմութեան։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Իմաստուններուն հետ քալողը իմաստուն կ՚ըլլայ, բայց անմիտներուն ընկերակցողը չար կ՚ըլլայ» (ԱՌԱԿ. ԺԳ 20)։
Առակախօսին այս խօսքը մեզի կը յիշեցնէ ժողովրդական այն առածը, որ կ՚ըսէ. «Ըսէ ընկերդ՝ ըսեմ թէ ո՛վ ես»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ագահութիւն»ը՝ որ կը նշանակէ՝ դրամի չափազանց սէր, որուն հոմանիշն է. «արծաթասիրութիւն», մոլութիւն մըն է, որ ամէն չարութեան արմատն է, ինչպէս կ՚ըսէ Առաքեալը. «Որովհետեւ բոլոր չարիքներու արմատը դրամասիրութիւնն է…» (Ա ՏԻՄ. Զ 10)։ Ագահութիւնը սրտէն յառաջ կու գայ, եւ կը վնասէ թէ՛ ենթական եւ թէ իր շուրջինները։ Արդարեւ, ագահութիւնը ինքնախաբէութիւն է, քանի որ մարդ ինքզինք շահաւոր կը կարծէ, բայց շա՜տ բան կը կորսնցնէ անզգալաբար։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Երբ Աստուած Ադամը եւ Եւան օրհնեց եւ անոնց պատուիրեց որ երկիրը արդար սերունդով լեցնեն եւ երկրին տիրեն եւ ստորադաս կենդանի արարածներուն վրայ իշխանութիւն ունենան, այն ատեն Ան պատուէր չտուաւ որ «շաբաթ» եւ կամ հանգստեան օր մը պահեն։ Սատանային կատարած փորձութիւնը եւ Ադամի ու Եւայի մեղանչումը որեւէ կապ չունէին 24 ժամ տեւող «շաբաթ»ի օրէնք մը չպահուելուն հետ։