Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Ճշմարտութիւնը էականն է, իսկ սուտը՝ բացառիկ, արտակա՛րգ։ Ուստի, որեւէ ճշմարտութեան վրայ եթէ սուտ մը փակցուի, կը վնասէ ճշմարտութեան, ինչպէս կ՚արատաւորուի մաքուր կտաւը՝ փոքր բիծով մը։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մեր թուականէն 125 տարիներ առաջ՝ շաբաթ, 6 նոյեմբեր 1899 թուականին, Մշոյ առաջնորդարանը մամուլի ճամբով տարօրինակ կոչ մը կը բարձրացնէր, ուր կը յորդորէր պանդխտութեան մէջ գտնուող այրերուն վերադառնալ իրենց տուները. անոնց կիները իյնալով առաջնորդարանի դուռը այդ մէկը կը պահանջեն, ըսելով «Հերիք է այսչափ սպասեցինք:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Պուտտայական կրօնքին պատկանող չինացի մը իր խանութին մէջ դրած էր Պուտտային մէկ արձանը՝ բաց ձեռքերով՝ բազկատարած եւ մէջը պտուղներ եւ դրամ դրած էր ձեռքերուն։ Երբ իրեն կը հարցուի, թէ ինչո՞ւ այդ ուտելիքները եւ դրամը դրած էր Պուտտայի ձեռքերուն մէջ։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Բանտերու բարձր պատերու ստուերին եւ աղօտ լուսաւորուած միջացքներուն մէջ ամէ՛ն օր կը լսուի արձագանգը այն պայքարին, որ տեղի կ՚ունենայ իւրաքանչիւր բանտարկեալի հոգիին եւ միտքին մէջ. անոնց «մեղաւոր»ի կարգավիճակը յաճախ պատճառ կը դառնայ, որ անտեսուի անոնց ապրումները. ընկերային կեանքի մէջ մեծ ուշադրութիւն կը պահանջէ բանտարկեալներու հոգեբանութիւնը, որովհետեւ անոնք կրնան լուրջ հետեւանքներ ունենալ:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Ոչ միայն անասուններուն մէջ կան բնազդներ, այլ նաեւ մարդուն մէջ՝ որ խօսուն են եւ իմաստուն։ Այսպէս, ուրեմն, երբ աչքը «կը խաղայ»՝ բնազդով նոր մէկը տեսնելու նշան է, կ՚ըսեն. եւ անոր կարեւորութիւն կու տան յաճախ:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Շատ մը մոլեռանդ հայեր գուցէ ջղագրգռուին այս տողերէն, սակայն ամէն ժամանակէ աւելի այսօր ժամանակավրէպ կը նկատենք «Հայկական հարց» ըսուած խնդիրը, լաւապէս գիտակցելով, որ նման հարցի մը անտեսումը բարոյաքում մըն է իւրաքանչիւր հայու համար:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Եզնիկի կեանքին մասին ինչ որ գիտենք՝ Կորիւնի եւ Մ. Խորենացիի տուած սակաւ տեղեկութիւններն են միայն։ Ըստ այդ տեղեկութիւններուն՝ Եզնիկ ծնած է Արարատեան գաւառի Կողբ գիւղին մէջ, հաւանաբար Դ. դարուն վերջին տարիներուն, ենթադրելով, որ գրի գիւտի թուականին՝ 413-ին առ առաւելն քսան տարեկան եղած ըլլայ։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Աւելի քան դար մը առաջ, Յովհաննէս Թումանեան գրի կ՚առնէր իր յայտնի «Մահը մերն է, մենք մահինը, մարդու գործն է միշտ անմահ» տողերը, սակայն վերջերս կ՚անդրադառնամ, որ մեր ազգին մէջ հոգի կու տայ նաեւ գործերն ու մարդուն արժէքը. մոռացութեան կը տրուին նաեւ անձեր, որոնք մօտիկ անցեալին կը պատկանին:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Մեղքը յանցանք մըն է ընդդէմ բանականութեան, ճշմարտութեան եւ ուղիղ խղճմտանքին։ Ան, թերացում մըն է ճշմարիտ սիրոյն դէմ՝ Աստուծոյ եւ մերձաւորին հանդէպ, կարգ մը բարիքներու թիւր փարումի հետեւանքով։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մեր թուականէն ճի՛շդ 120 տարիներ առաջ՝ 1904 թուականին հայ երիտասարդ բանաստեղծ մը իր գրչակից եղբօր գրած մէկ նամակին մէջ կ՚ըսէ. «Ամենէն դժուարին խնդիրը, ինծի համար, բանաստեղծ մը կատարելապէս ուսումնասիրելուն մէջ կը կայնայ: