ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Պատմութիւնը, փորձառութիւնը, հետախուզութիւնը, քննութիւնը, բոլորը միահաղոյն կ՚ապացուցանեն «աստուածային հաւատք»ի մը տիեզերականութիւնը։
Կիկերոն, հռովմայեցի մեծ փիլիսոփան եւ հրապարակախօսը, կը յայտարարէ. «Բոլոր ազգերու համաձայնութիւնը բնութեան օրէնքը կը համարուի եւ ասոր հակառակիլ Աստուծոյ ձայնին հակառակիլ է»։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Աշխարհի ամենէն իմաստուն խօսքերէն մէկը կարելի է նկատել «պատմութիւնը ինքզինք կը կրկնէ» խօսքը, որովհետեւ ինչքան անցեալը կարդանք, այնքան աւելի նմանութիւն կը տեսնենք մեր ներկային հետ. յաճախ այսօր կը բողոքենք, թէ գրեթէ բոլորը Ամերիկա երթալու երազով կ՚ապրին: Պատկերը նոյնն էր մեր թուականէն 150 տարիներ առաջ եւս. Խրիմեան Հայրիկն է գրողը.- «Ամէն տարի Եւրոպիոյ ամէն ազգերէն հարիւր հազար ընտանիքներ գաղթական կ՚երթան դէպի յԱմերիկա:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Ընկերութիւնը «ընկերային արդարութիւն»ը կ՚ապահովէ, երբ կ՚իրականացնէ այն պայմանները՝ որոնք թոյլ կու տան համախմբումներուն եւ մարդոց իւրաքանչիւրին ստանալու ի՛նչ որ իրենց անկ է ըստ իրենց բնութեան եւ կոչումին։
Ընկերային արդարութիւնը զօդուած է «հասարակաց բարիք»ին եւ իշխանութեան գործադրութեան հետ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ իր աշխատութեան 6-րդ գլուխին մէջ մանրամասն կը խօսի, թէ ի՞նչ պատճառներ մարդը հեռու կը պահեն ամուսնական կեանքէն, որովհետեւ մարդ արարածը ի բնէ կը սիրէ ամուսնութիւնը. «Մարդիկ ընդհանրապէս կը ցանկան ամուսնանալ, որդիս ծնանիլ, ընտանիք կազմել, միշտ կենդանի պահելով իրենց տան փառքն եւ տոհմական յիշատակն», կ՚ըսէ Հայրիկ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Michel de Montaigne (1533-1592 թթ.) կ՚ըսէ, թէ՝ համբաւը արժէքի մը իրական ցուցանիշը չէ՛։ Իրապէս, համբաւը արժէքի մը տարրական մասը չի կրնար ըլլալ, քանի որ համբաւաւոր ըլլալ ի վերջոյ պատահական երեւոյթ մըն է։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ իր «Տուն եւ ընտանիք» խորագրեալ գլուխը ի տարբերութիւն միւսներուն, կը գրէ աւելի երկար։ Խօսելով բարիի ու չարի մասին, Հայրիկ կը շեշտէ դաստիարակութեան կարեւորութիւնը, յստակ տարբերութիւն դնելով դպրոցի ճամբով փոխանցուած կրթութեան եւ ծնողքի ճամբով փոխանցուած դաստիարակութեան միջեւ, ըսելով. «բարի դաստիարակութեան տուրքը՝ միայն ծնողաց սեպհական է, զի առտնին դպրոցին ծայրագոյն եւ բնական վարժապետ նոքա են»:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Տեսէք թզենին եւ բոլոր ծառերը։ Երբ բողբոջին, տեսնելով՝ դուք ձեզմէ կ՚իմանաք թէ ալ ամառը մօտ է». (ՂՈՒԿ. ԻԱ 29-30):
Բնութիւնը ամբողջ դպրոց մըն է, եւ բնութեան մէջ ամէն մէկ երեւոյթ եւ էութիւն՝ ուսուցի՛չ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկի «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան ամենէն կարեւոր գլուխներէն մէկը հինգերորդ գլուխն է՝ «Տուն եւ ընտանիք» խորագրով. այս գլխուն մէջ է, որ Հայրիկ կը խօսի տուն եւ ընտանիք հասկացողութեան մասին, ընդգծելով բոլոր այն հիմնաքարերը, որոնք պէտք են առողջ ու խաղաղ ընտանիք մը հիմնելու համար:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Կը պատմուի, թէ երեք ընկեր կային՝ որոնցմէ երկուքը կ՚որոշեն իրենց միւս ընկերոջ անուանակոչութեան օրը յիշատակել։ Շատ ճոխ պատրաստութիւն մը կ՚ընեն. մեծ սրահ մը կը վարձեն, բազմաթիւ հիւրեր կը հրաւիրեն։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Առաջին երեք գլուխներուն մէջ ընդհանուր ներածական ընելէ ետք կ՚անցնի այս աշխատութեան՝ «Մարդ եւ ամուսնութիւն» խորագրով. ինչպէս առաջին գլուխին մէջ, այստեղ եւս Խրիմեան Հայրիկ ամուսնութիւնը միւս բոլոր խորհուրդներէն ու օրէնքներէն վեր կը նկատէ. օրինակի համար, տասնաբանեայ պատուիրանը տրուեցաւ Սինա լերան վրայ՝ Մովսէսի միջոցով, սակայն Սուրբ Պսակի առաջին խորհուրդը կատարուեցաւ Դրախտին մէջ եւ նոյնինքն Աստուծոյ կողմէ:
