Հոգե-մտաւոր

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Ծանօթացէ՛ք հայու մը հետ, որով սքանչացած ու հպարտացած են ամերիկացիները, աշխարհի մեծագոյն թերթերը անոր մասին խօսած են, սակայն մեր հայկական իրականութեան մէջ մոռցուած է անոր անունը:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

«Խոհք եւ խօսք»ը Մաղաքիա Արք. Օրմանեանի իր կենսագրութիւնն է. ան իր այս հատորով կը ներկայացնէ ինքզինք՝ կը խօսի իր անձին մասին՝ իր կեանքին եւ իր գործունէութեան մասին։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Երէկուան մեր յօդուածին մէջ խօսեցանք տնտեսապէս թշուառ վիճակէն դէպի «փայլուն» վիճակի հասնող ազգերու մասին. իսկ այսօր պիտի խօսինք բարոյական փոփոխութիւններուն մասին:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Պօղոս առաքեալ, Հռովմայեցիներուն գրած նամակին մէջ սապէս կ՚ըսէ. «Քանզի գիտեմ որ իմ ներսի դիս՝ այսինքն իմ մարմինիս մէջ մէկ բարի բան մը չի բնակիր. ինչու որ կամեցողութիւն կայ քովս. բայց բարին ի գործ դնելը չեմ գտներ։ Քանզի չէ թէ բարին որ կ՚ուզեմ՝ կ՚ընեմ, հապա չարը որ չեմ ուզեր՝ ան կ՚ընեմ». (ՀՌՈՎՄ. Է 18-19)։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Բոլորս ալ լոյս աշխարհ կու գանք մեր կամքէն անկախ եւ աշխարհագրութիւնը որուն մէջ մեր աչքերը կը բանանք, կը նկատենք բախտ կամ ճակատագիր: Սակայն իրականութեան մէջ մարդուն կեանքը բարելաւողը այդ աշխարհագրութիւնը չէ, այլ մարդը ի՛նքն է իր կեանքը բարելաւողը:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Հալածանքներ իր զօրացման հասաւ 1701 թուականին, երբ Երզնկացի Աւետիք եպիսկոպոսը՝ Կարինի առաջնորդը իբրեւ պատրիարք Պոլիս կանչուեցաւ։ Պատրիարքը իբրեւ պատասխանատու անձը Օսմանեան կառավարութեան առջեւ Հայ ժողովուրդի համար՝ կամեցաւ վերջ դնել նոր կրօնական պառակտման։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Յստակօրէն հասկնալու եւ գիտնալու համար, թէ ո՞ւր էինք եւ ո՛ւր հասանք, պէտք է անպայմանօրէն ստուգել անցեալի հայկական մամուլը եւ ինչո՞ւ չէ նաեւ օտար մամուլները: Ապագայի հանդէպ մեր մտահոգութիւնը, ներկայի հանդէպ մեր դժգոհութիւնն ու անցեալի հանդէպ եղած սէրը որպէս յոռետեսութիւն թող չորակուի, սակայն անուրանալի է, թէ անցեալին ունէինք աւելի աշխոյժ մշակութային ու ազգային կեանք մը՝ քան ներկայիս:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Հայոց մէջ կաթոլիկութեան տարածման գլխաւոր գործիչները դարձան եւ այն վանական կարգերը՝ որոնք ԺԸ. դարուն հաստատուեցան. այդ կարգին էին՝ Մխիթարեաններ եւ Անտոնեաններ։ Մխիթարեաններ յայտնի միաբանութեան հիմնադիրը եղաւ Մխիթար Սեբաստացին՝ ծնած 1676 փետրուար 7 թուականին։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մեր ազգի վիճակը լաւապէս հասկնալու եւ մենք զմեզ լաւապէս ճանչնալու համար պէտք է մեր պատմութիւնը լաւապէս ուսումնասիրել ու քննել: Չեմ գիտեր ինչու, յաճախ հայոց պատմութիւն ըսելով լոկ հայոց ցեղասպանութիւն, Վարդանանց ճակատամարտ ու նման մի քանի յատկանշական դէպքեր կը յիշենք, մոռնալով, որ ազգի մը պատմութիւնը մի քանի դէպքերէն անդին, իր մարդոց առօրեայով կարելի է լաւապէս հասկնալ:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Միջին դարու վերջաւորութենէն սկսեալ իմաստասիրութեան ընկերային եւ քաղաքական կարեւորութիւնը հետզհետէ կորսնցուցած կ՚երեւի։ Միջին դարու երեւելի իմաստասէրներէն William Ockham (1300-1349), Keiser-ի կողմէ Պապի հանդէպ գիրեր գրելու նպատակով վարձուած, կաշառուած էր։