ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մանկասարեան կ՚ուզէ գիտնալ, թէ ինչպէ՞ս Կաթոլիկ եկեղեցին յաջողած է պահել Յիսուս Քրիստոսի խաչափայտէն մասունք մը՝ որ աւելի հին անցեալ ունի, սակայն չէ կրցած պահել առաքեալներուն կողմէ գրուած ձեռագիրներն ու այլ յիշատակելի փաստերը:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Շահապիվանի ժողովը հայոց ամենափառաւոր ժողովներէն մէկն է։ Շահապիվանը կը գտնուի Բագրեւանդ գաւառը՝ Մասիսի ստորոտները, այժմեայ Հին Պայազիտի շրջանը, ուր ամէն Նաւասարդին կը ժողվուէին նախարարներ, իշխաններ, հոգեւորականներ, բազմաթիւ ժողովուրդ եւ մեծ փառքով կը տօնէին տարեմուտը։ (Կանոնագիրք Հայոց)։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մանկասարեան Յիսուսի կեանքը առասպել կը նկատէ, առաջին հերթին հիմնուելով այն «փաստ»ին վրայ, թէ Յիսուսի ծնունդը յստակ թուական մը չունի. անոր համոզումով անձի մը գոյութիւնը կարելի է փաստել այն ժամանակ, երբ պատմիչներ միաբերան կ՚ընդունին անձի մը ծննդեան օրը եւ կամ ծննդեան թուականը, սակայն Յիսուս Քրիստոսի պարագային յստակ թուականի մը չգոյութիւնը կասկած կը ստեղծէ Քրիստոսի գոյութեան շուրջ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Մանուկը դաստիարակել արուեստի տրուած բծախնդրութիւն կը պահանջէ։ Ան կարեւոր «արուե՛ստ» մըն է, կենսական արուեստ մը, քանի որ մանուկի դաստիարակութիւնը՝ ապագան կազմաւորել կը նշանակէ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Երբեւէ մտածա՞ծ էք, թէ Յիսուս Քրիստոսի մասին մեզի հասած պատմութիւնները կրնան սուտ եւ մարդու երեւակայութեան ծնունդ եղած ըլլալ. եթէ այո, ապա կրնաք վստահ ըլլալ որ առանձին չէք, որովհետեւ դարեր շարունակ հաւատացողներուն կողքին մի՛շտ ալ գոյութիւն ունեցած են չհաւատացողները, որոնք տարբեր փաստերով ու մանաւանդ գիտութիւնը որպէս վահան ունենալով փորձած են փաստել այդ ստախօսութիւնները:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Բարի պատերազմը պատերազմեցայ, ընթացքը կատարեցի, հաւատքը պահեցի։ Ասկէ յետոյ կայ ու կը մնայ ինծի արդարութեան պսակը, որ Տէրը՝ արդար դատաւորը՝ պիտի հատուցանէ ինծի այն օրը». (Բ ՏԻՄ. Դ 7-8)։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Դարերու ընթացքին մարդ արարածը անհաշուելի կարծիքներ յայտնած է կեանքի ինչութեան մասին եւ կը շարունակէ յայտնել, որովհետեւ կեանքը որպէս առեղծուած երբեւէ կարելի չէ եղած ամբողջութեամբ բացատրել ու հասկնալ եւ գուցէ երբեք ալ կարելի պիտի չըլլայ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Հաւատքը ճշմարտութեան կ՚առաջնորդէ մարդը։ «Աստուած այնպէս սիրեց աշխարհը, մինչեւ Իր Միածին Որդին տուաւ, որպէսզի ամէն ով որ Անոր հաւատայ, չկորսուի, հապա յաւիտենական կեանք ունենայ, ան որ կը հաւատայ Անոր, չդատապարտուի, եւ ան որ չհաւատայ՝ անիկա արդէն դատապարտուած է, վասնզի Աստուած Միածին Որդւոյն անուանը չհաւատաց». (ՅՈՎՀ. Գ 16)։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Եկեղեցական եղած ժամանակ շատեր կը մօտենային եւ կը խօսէին իրենց ընտանեկան հարցերուն մասին. շատեր կ՚ուզէին ամուսնալուծուիլ, իսկ շատեր ամէն գնով իրենց ընտանիքը կանգուն պահել կը փորձէին, սակայն երկուքի պարագային ալ հասարակաց կէտը այն էր, որ ուրախ չէին:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Պալաթի Ս. Հրեշտակապետաց եկեղեցին, որ իր լայնածիր եւ օրհնաձիր հովանին կը տարածէր, Էյուպէն՝ Խասգիւղ եւ երկճղի Ոսկեղջիւրի զոյգ ափերը քերելով, եւ մերթ աւելի բարձրերը, Էտիրնէգաբուի հայաբնակ բարձունքէն, «Քէֆէլի Մահլէսի»էն մինչեւ Թոփգաբու, եւ մինչ Սամաթիոյ Ս. Գէորգի, եւ Ղալաթիոյ Ս. Լուսաւորչի սահմանները կը հասնէր, շրջակայ հայաբնակ թաղերու բնակչութեան աճումով, հետզհետէ կառուցուեցան Թոփգաբուի Ս. Նիկողայոսը (1630), Գասըմփաշայի Ս. Յակոբը (1810), Էյուպի Ս. Եղիան (1822) եւ Ս. Աստուածածինը (1855 Պալաթցի Յակոբոս Պատրիարքի օրով), Խասգիւղի Ս. Ստեփաննոսը (1831) եւ Գարակէօմրիկի Ս. Յովհան Ոսկեբերան փայտակերտ եկեղեցին (1827). սոյն երկու վերջինները՝ Պալաթցի Կարապետ Պատրիարքի օրով (Կարապետ Գ. Պալատեցի. 1823-1831), «բազմաշխատ վաստակօք», Պալաթի Աւագ Տէր Պաղտասար Քահանայ Հօր, եւ Ամիրայ Շամտանճեանի՝ եկեղեցասէր եւ միանգամայն դպրոցասէր բարերարի, որ կը հանգչի Էտիրնէգաբուի գերեզմանատան մէջ. (1807-1888), նոյն կողմի հայերուն խնամատարը։
