ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Օր մը Կոմիտաս Վարդապետ իր աշակերտներէն Վահան Տէր-Առաքելեանն ու Մ. Քրիսճեանը իր մօտ կը կանչէ, որպէսզի անոնց հետ փորձ ընէ մի քանի օրեր ետք համերգի ընթացքին հնչելիք «Ծիրանի ծառ» ժողովրդական մեներգը:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Մութն ալ քեզի խաւար չէ, հապա գիշերը ցերեկի պէս լուսաւոր կ՚ըլլայ։ Խաւարը եւ լոյսը միեւնոյն բանն են Քու առջեւդ». (ՍԱՂՄ. ՃԼԹ 12)։
Իր սկզբնաւորումէն ի վեր, քրիստոնեայ հաւատքը ծագումներու հարցին մասին իր տուած պատասխանէն տարբեր պատասխաններու հետ դէմ առ դէմ գտնուեցաւ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Կոմիտասը եկեղեցական, երաժիշտ ու հանճար ըլլալէ առաջ մա՛րդ էր. մեզի միշտ ներկայացուցած են Կոմիտասի դժբախտ կողմը՝ աքսորը, «խելագարութիւն»ը, սակայն չե՛ն ըսած մեզի, թէ ո՞վ էր Կոմիտաս մարդը՝ իր ընկերային բոլոր յատկութիւններով:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Պառակտումը՝ միաբանութեան եւ միութեան քայքայման շարժառիթն է։ Արդարեւ, Յիսուս կը ստուգէ այս ճշմարտութիւնը. «Եթէ թագաւորութիւն մը ինքն իր մէջ բաժան-բաժան ըլլայ, այդ թագաւորութիւնը չի՛ կրնար կանգուն մնալ». (ՄԱՐԿ. Գ 24)։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հին յոյն պատմիչ Հերոդոտոս իր աշխատութիւններէն մէկուն մէջ կը յայտնէ հետեւեալ տարօրինակ ու հակասական միտքը. «Յաճախ կը պատահի մարդու կեանքին մէջ, որ դժբախտութիւնը երջանկութիւն կը բերէ». դժբախտութիւն ու երջանկութիւն.
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Թերացումներ, պարտականութեան անտեսումներ՝ զանցառումներ բնական են մարդուս համար, քանի որ ան թերութիւններ, տկարութիւններ ունի եւ անկատա՛ր է։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Կոմիտասի երգերը այսօր լսելով ինչքանո՞վ կ՚ազդուի մարդ՝ չեմ գիտեր, սակայն գիտեմ, որ բոլոր անոնք, որոնք Կոմիտասը հարազատ աչքերով տեսնելու, ականջներով լսելու բախտաւորութիւնը ունեցած են, ապրած են աննկարագրելի զգացում մը՝ որ բառերով դժուար թէ կարելի ըլլայ բացատրել:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Հոգեւոր բաներու վրայ խօսելու ժամանակ մարդիկ ընդհանրապէս կը գործածեն վերաբանութիւն կամ նմանութիւն։ Մտքի եւ մտաւոր գործողութիւններու վերբերեալ գաղափարներ, ըմբռնումներ այս կերպով միայն կրնան բացատրուիլ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Շատ մը գիրքերու մէջ Կոմիտաս Վարդապետի 1915-ի աքսորէն ողջ դուրս գալը բնորոշած են որպէս «փրկութիւն», սակայն, ինչքան ալ երեւոյթին մէջ հակասական թուի, շատ մը մտաւորականներ իրենց աշխատութիւններուն մէջ Կոմիտասի մահը ո՛չ թէ որպէս դժբախտութիւն, այլ «փրկութիւն» որակած են. շատ աւելի երանելի պիտի ըլլար, որ Կոմիտաս այդ աքսորի ընթացքին իր կեանքը կորսնցնէր՝ քան «փրկուէր»:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Տանիքիս պահպարանը թող խաչիդ ձեւը ըլլայ. աչքիս նայուածքին դէմ թող փրկական չարչարանքներուն խորհուրդը դրուի…». (Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի Աղօթամատեանէն՝ Բան ՂԱ)։
