ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Michel de Montaigne (1533-1592 թթ.) կ՚ըսէ, թէ՝ համբաւը արժէքի մը իրական ցուցանիշը չէ՛։ Իրապէս, համբաւը արժէքի մը տարրական մասը չի կրնար ըլլալ, քանի որ համբաւաւոր ըլլալ ի վերջոյ պատահական երեւոյթ մըն է։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ իր «Տուն եւ ընտանիք» խորագրեալ գլուխը ի տարբերութիւն միւսներուն, կը գրէ աւելի երկար։ Խօսելով բարիի ու չարի մասին, Հայրիկ կը շեշտէ դաստիարակութեան կարեւորութիւնը, յստակ տարբերութիւն դնելով դպրոցի ճամբով փոխանցուած կրթութեան եւ ծնողքի ճամբով փոխանցուած դաստիարակութեան միջեւ, ըսելով. «բարի դաստիարակութեան տուրքը՝ միայն ծնողաց սեպհական է, զի առտնին դպրոցին ծայրագոյն եւ բնական վարժապետ նոքա են»:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Տեսէք թզենին եւ բոլոր ծառերը։ Երբ բողբոջին, տեսնելով՝ դուք ձեզմէ կ՚իմանաք թէ ալ ամառը մօտ է». (ՂՈՒԿ. ԻԱ 29-30):
Բնութիւնը ամբողջ դպրոց մըն է, եւ բնութեան մէջ ամէն մէկ երեւոյթ եւ էութիւն՝ ուսուցի՛չ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկի «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան ամենէն կարեւոր գլուխներէն մէկը հինգերորդ գլուխն է՝ «Տուն եւ ընտանիք» խորագրով. այս գլխուն մէջ է, որ Հայրիկ կը խօսի տուն եւ ընտանիք հասկացողութեան մասին, ընդգծելով բոլոր այն հիմնաքարերը, որոնք պէտք են առողջ ու խաղաղ ընտանիք մը հիմնելու համար:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Կը պատմուի, թէ երեք ընկեր կային՝ որոնցմէ երկուքը կ՚որոշեն իրենց միւս ընկերոջ անուանակոչութեան օրը յիշատակել։ Շատ ճոխ պատրաստութիւն մը կ՚ընեն. մեծ սրահ մը կը վարձեն, բազմաթիւ հիւրեր կը հրաւիրեն։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Առաջին երեք գլուխներուն մէջ ընդհանուր ներածական ընելէ ետք կ՚անցնի այս աշխատութեան՝ «Մարդ եւ ամուսնութիւն» խորագրով. ինչպէս առաջին գլուխին մէջ, այստեղ եւս Խրիմեան Հայրիկ ամուսնութիւնը միւս բոլոր խորհուրդներէն ու օրէնքներէն վեր կը նկատէ. օրինակի համար, տասնաբանեայ պատուիրանը տրուեցաւ Սինա լերան վրայ՝ Մովսէսի միջոցով, սակայն Սուրբ Պսակի առաջին խորհուրդը կատարուեցաւ Դրախտին մէջ եւ նոյնինքն Աստուծոյ կողմէ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Մարդ արարածը ստեղծուած է ընկերային կեանք ապրելու համար եւ կոչուած է իրերօգնութեան՝ իրար լրացնելու եւ ամբողջացնելու, աջակցելու համար։ Որովհետեւ. «Տէր Աստուած ըսաւ.- Աղէկ չէ որ Ադամ մինակ ըլլայ. անոր օգնական մը ընեմ իրեն յարմար». (ԾՆՆԴ. Բ 18)։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հայրիկ իր աշխատութեան երրորդ գլուխին մէջ կը խօսի Հայոց Նահապետական ընտանիքին մասին եւ սքանչացումով կը դիտէ անցեալը, մարդիկ «զարգացած» չէին ինչքան այսօր, սակայն իրենց անուս վիճակին շատ աւելի առաքինի, օրինակելի կեանք մը կ՚ապրէին՝ քան մենք նոր սերունդի «ուսեալ»ներս:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Յակոբոս առաքեալ իր ընդհանրական նամակին մէջ կը զգուշացնէ հաւատացեալները զիրար դատելու վատ սովորութեան դէմ։ Ան կ՚ըսէ. «Մէկզմէկ մի՛ բամբասէք. ան որ եղբայրը կը բամբասէ կամ իր եղբայրը կը դատէ, օրէնքը կը բամբասէ եւ օրէնքը կը դատէ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Խրիմեան Հայրիկ իր «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան երկրորդ գլուխին մէջ կը խօսի Ադամի եւ Եւայի դրախտէն դուրս դրուելու մասին. այդ մէկը պատիժ էր տրուած մարդուն, սակայն այդ պատիժի կողքին Աստուած մարդուն տուած էր այլ երանութիւններ. անոնց տուած էր երկրի բոլոր կենդանիներուն վրայ իշխելու հրամանը, ինչպէս նաեւ զանոնք պսակած էր՝ հրամայելով «աճեցէ՛ք... ու լցէք երկիրը»:
