Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Ստորեւ հատուածներ կը ներկայացնենք Եզնիկի «Եղծ Աղանդոց»էն։
Պղատոն, որ հիւլէն եւ իդոսը աստուած կը սեպէ էութեամբ, ցոյց կու տայ, թէ Աստուած կերպարանքի եւ ո՛չ թէ բնութեան արարիչ է։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Խրիմեան Հայրիկ ընտանիքի անդամներէն մէկը կը նկատէ նաեւ քահանան՝ որպէս տան երէց եւ անոր պարտաւորութիւններն ու դերը շեշտելու համար իր 16-րդ գլուխը կը կոչէ «Տան երէց եւ իւր պարտիք», ուր կը խօսի հոգեւոր հովիւին մասին, ըսելով թէ անոնց «միայն յանձնուած է ընտանեկան հոգեւոր պէտքերը հոգալ ու մատակարարել»:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Աստուած սիրայօժար տուողը կը սիրէ։ Մարդ, եթէ սիրայօժար չտայ, Աստուած Իր բաժինը կ՚առնէ, Աստուծոյ առնելու ձեւը սակայն յաճախ ցա՛ւ կը պատճառէ մարդուս։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ իր «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան 15-րդ գլուխին որպէս խորագիր կ՚ընտրէ «Ընտանեկան կտակ - Յիշատակ»ը. յաճախ կտակ ըսելով մենք կը հասկնանք նիւթական ժառանգութիւնը, որ կը փոխանցուի ողբացեալին յաջորդներուն, սակայն Հայրիկ այստեղ տարբեր կտակի մասին է, որ կը խօսի. Հայրիկի բացատրութեամբ կտակը հետեւեալն է. «Կտակը տիրապէս կը նշանակէ այն սուրբ աւանդ եւ յանձնարարութիւնը, զոր մարդ իւր կենդանութեանը ուրիշ կտակակատար անձի մի կ՚աւանդէ, որ յետ իւր մահուն կատարեն իւր կտակը՝ աննենգ եւ անվրէպ հաւատարմութեամբ»:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Իմաստակ, կեղծ իմաստուն եւ սոփեստ մարդիկ, իր գիտութեամբ պարծենկոտ անձեր, ընկերութեան մէջ շատ հաւանութիւն չեն գտներ։ Եթէ աշխարհ իմաստակներով լեցուն ըլլար, մարդկութիւնը ոչ մէկ գիւտ կրնար կատարել։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ շատ կարեւոր կը նկատէ զաւակներու դաստիարակութիւնը եւ որպէսզի յստակ ըլլայ, թէ դաստիարակել ըսելով ի՞նչ նկատի ունի, իր զաւակներուն կ՚ուղղէ հետեւեալ խօսքը. «այնպէս օրհնեցէք, որ նոքա երկնից իմաստութիւնը ճանչնան ու բարձր համարին, աշխարհիս, շնչաւոր իմաստութեան վերայ չի պարծենան:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

«Իրաւունք»ի մէջ կայ երեք գլխաւոր կամ էական տարր՝ անձնական. «subjectivus», առարկայական. «objectivus» եւ նիւթական կամ էական. «substantionalis»։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Արդէն իսկ հասած ենք Խրիմեան Հայրիկի «Դրախտի ընտանիք» աշխատութեան 14-րդ գլուխը, որ Հայրիկ կոչած է «Մահ ծնողաց եւ օրհնութիւն». մինչեւ այսօր տեսանք, թէ Հայրիկ ինչպէս խօսեցաւ ընդհանուր ամուսնութեան գաղափարին, անոր ունեցած մարդկային, բարոյական արժէքներուն մասին. խօսեցաւ, թէ ի՛նչ են տղամարդու եւ կնոջ փոխադարձ պարտաւորութիւնները, ի՛նչ են անոնց որպէս ծնողք ունեցած պարտաւորութիւնները իրենց զաւակներուն հանդէպ եւ զաւակներունը փոխադարձաբար հօր եւ մօր հանդէպ:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Բացի բնական զգացմունքէ եւ բարոյական օրէնքներէ, կայ կարեւոր պատճառ մը ամուսնութեան մէջ, որ անհրաժե՛շտ է հաստատուի եւ նկատի առնուի չհասութեան սկզբունքը։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Հայրիկ կը շարունակէ խօսիլ զաւակներուն պարտաւորութիւններուն մասին եւ կարեւորութեամբ կը շեշտէ ծնողք-մանուկ եւ մանուկ-ծնողք փոխյարաբերութեան կարեւորութիւնը. խօսքը ուղղելով զաւակներուն Հայրիկ կ՚ըսէ. «Երբ կը ծերանան եւ կը զառամին ձեր ծնողքը, դուք նոցա որդի մխիթարութեան եւ ցուպ ծերութեան լինիք. ամենայօժար սիրով խնամել, դարմանել եւ երբեք չը տրտմեցուցանել զիրենք»: