ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մեր թուականէն 101 տարիներ առաջ՝ 1921-ին Ա. Ե. հայանպաստ առաքելութեան համար կը մեկնի Վիեննա, ուր պանդոկի մը մէջ կը գիշերէ: Երեկոյեան կ՚որոշէ իջնել պանդոկին սրճարանը՝ գաւաթ մը սուրճ խմելու համար, որուն տպաւորութիւնները իր յուշերուն մէջ հետեւեալ տողերով կը նկարագրէ.-
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Լիբանանի եւ Սուրիոյ վերջին իրադարձութիւններէն ետք, եկեղեցւոյ եւ կուսակցութիւններու կողքին բազմաթիւ անհատներ եւս լծուեցան մարդասիրական ծառայութիւններու եւ փորձեցին իրենց սահմաններուն մէջ օգտակար դառնալ մանաւանդ տարեցներուն, որոնք աղքատութեան սահմանը հասած ըլլալով զիրենք կեանքին կապող դեղօրայքը անգամ չեն կրնար ձեռք բերել:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Յաճախ կը խօսինք հայաթափութեան մասին, որ «գլուխը առած» կ՚երթայ, իր հետ տանելով բոլոր արժէքները, որոնք հայկական են ու մե՛րն են վերջապէս: Գուցէ շատերու համար այդ մէկը պարզապէս յօդուած մը գեղեցկացնելու կամ անոր ծանրութիւն մը տալու համար սովորական բառ մը թուի, սակայն իրականութեան մէջ մեծ է անոր առթած ցաւն ու դժբախտութիւնը:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Որակի անհամեմատելի փոփոխութեան կողքին անցեալի եւ ներկայի գրական ստեղծագործութիւններուն մէջ պակսած է նաեւ անկեղծութիւնն ու պարզութիւնը եւ մեր արդի գրողներուն մէջ ծնած է այն կարծիքն ու գաղափարը, որ լաւ գրողը ա՛յն է, որ մաքուր ու ծանր բառեր կը գործածէ, ի պահանջել հարկին գերեզմանին մէջէն դուրս բերելով արդէն իսկ մոռցուած բառերը:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Անցնող մի քանի տարիներուն երիտասարդութիւնը, ինչու չէ նաեւ շատ մը մեծահասակները հետաքրքրող նիւթը միեւնոյնն է. «ինչպէ՞ս հարստանալ». օրական դրութեամբ բազմահազարներ, աղջի՛կ թէ տղայ համացանցի էջերուն մէջ կը փնտռեն հարստանալու կարճ եւ դիւրին հնարքներուն մասին:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Երէկ անդրադարձայ, որ մենք սկսած ենք մեր մէջէն կորսնցնել մարդկային ամենէն պարզ արժէքները, որոնց տեղը այսօր եկած են գրաւելու ուրիշներ՝ որոնք խոտոր են թէ՛ մարդկութեան եւ թէ՛ մեր ինքնութեան:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Ինչքա՜ն ցաւալի է դարեր ետք մենք մեզ տեսնել հոն՝ ուր էինք դար մը առաջ, ուր ո՛չ Ապրիլը ապրելու կը նմանէր եւ ո՛չ ալ յարութիւնը՝ յարութեան: Քրիստոնէական բարեպաշտութենէ աւելի այդ յարութեան ծարաւն է հաւանաբար, որ Յարութեան այս տօնը սիրելի դարձած է մեր ժողովուրդին համար, ըսել ուզելու որ օր մը դուն ալ, ո՛վ ազգ, կրնաս քու մեռելութենէդ յարութիւն առնել ու վերադառնալ կեանքին՝ որմէ անջատուած ես այսօր:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հակառակ «Մի՛ առնէր քեզ կուռս ձեռագործս» Աստուածային յորդորներուն, մարդը ժամանակուան ընթացքին սկսաւ գերին դառնալ ու կուռքերու վերածել իր իսկ ստեղծածն ու ձեռագործը, որոնցմէ մէկն է դրամը, որ ստեղծուած է մարդու կողմէ, սակայն իշխած ու գնած է մարդ արարածը՝ բառին ամբողջական իմաստով:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Արդի համաշխարհայնացման ախտը իր հետ բերաւ այլ ախտ մը՝ որ կը կոչուի ամենագիտութիւն. ախտ մը՝ որ խաւերու միջեւ եղած տարբերութիւնը փշրել փորձելով ուզեց վերացնել տարբերութիւնները հրահանգողին եւ հպատակին, քաղաքացիին եւ գիւղացիին:
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Նայելով այս մարդուն խոնարհ ու անշուք նայուածքներուն ի՞նչ կը տեսնէք. անշնչացած այս պատկերը ի՞նչ կ՚ըսէ ձեզի:
Շա՜տ բաներ պէտք է որ ըսէ:
