Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Պի­ղա­տոս հար­ցուց.- Ի՞նչ է ճշմար­տու­թիւ­նը» (ՅՈՎՀ. ԺԸ 38)։ Ի­րա­պէս խորհր­դա­ւոր հար­ցում մըն է սա, քա­նի որ ընդ­հան­րա­պէս կա­րե­լի չէ՛ յստակ պա­տաս­խան մը գտնել այդ հար­ցու­մին, թէ՝ ի՛նչ է ճշմար­տու­թիւ­նը։ Չա­փա­զան­ցած կ՚ըլ­լա՞նք, երբ ը­սենք, թէ ա­մէն մարդ ու­նի իր ճշմար­տու­թեան ըմբռ­նու­մը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յայտ­նի ի­րո­ղու­թիւն մըն է, թէ՝ կիր­քե­րը ազ­դե­ցու­թիւն կը գոր­ծեն մար­դուս ա­ռող­ջու­թեան վրայ։ Երբ կ՚ըն­դու­նինք կիր­քե­րու ազ­դե­ցու­թիւ­նը ա­ռող­ջու­թեան վրայ, ա­պա ու­րեմն ի՞նչ է «կիրք»ը։ Ա­մե­նա­պարզ բա­ցատ­րու­թեամբ՝ կիր­քը հո­գիին զօ­րեղ շար­ժո­ղու­թիւնն է։ Եւ երբ ո­րե­ւէ տպա­ւո­րու­թիւն, մար­դուս մէջ սաս­տիկ կեր­պով կ՚արթնց­նէ հա­մա­պա­տաս­խան զգաց­մունք­ներ՝ ո­րոնք մտքի ըն­թաց­քը յան­կար­ծա­կի կեր­պով կը փո­խեն, այդ ժա­մա­նակ նկա­տե­լի կ՚ըլ­լայ՝ «հո­գե­կան յու­զում», այ­սինքն՝ կի՛րք. (Կիրք=emotion, affect)։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ա­տե­լու­թիւ­նը մո­լու­թիւն մըն է՝ որ մարդս կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ ու­րիշ մո­լու­թիւն­նե­րու, զոր օ­րի­նակ՝ խա­բէու­թեան, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Ա­ռա­կա­խօ­սը. «Ա­տո­ղը իր շրթունք­նե­րը կը կեղ­ծէ ու սրտին մէջ նեն­գու­թիւն կը պա­հէ։ Ա­նոր գե­ղե­ցիկ խօս­քե­րուն մի՛ հա­ւա­տար, քա­նի որ ա­նոր սրտին մէջ եօ­թը զզուե­լի բան կայ։ Ան որ իր ա­տե­լու­թիւ­նը նեն­գու­թեամբ կը ծած­կէ, ա­նոր չա­րու­թիւ­նը ժո­ղո­վուր­դին մէջ պի­տի յայտ­նուի։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ըն­տա­նի­քը, ըն­կե­րու­թեան կո­րիզն է, ա­ռանց ո­րու կա­րե­լի չ՚ըլ­լար ա­ռողջ ըն­կե­րա­յին կեանք մը հաս­տա­տել եւ մշա­կել, ու զար­գաց­նել զայն։ Եւ քա­նի որ ըն­կե­րա­յին կեան­քի մէջ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ կը կա­յա­նան պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րու եւ ի­րա­ւուն­քի վրայ, ու­րեմն ըն­տա­նի­քն կազ­մող ան­դամ­նե­րուն ալ կը վե­րա­բե­րի պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ եւ ի­րա­ւունք, ո­րոնց ներ­դաշ­նա­կու­թեան վրայ կը բարձ­րա­նայ ըն­տա­նի­քի «շէնք»ը՝ բարձ­րաց­նե­լով նաեւ ըն­կե­րու­թեան մե՜ծ շէն­քը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինք­զինք ար­դա­րաց­նե­լու՝ ան­ձին ար­դա­րու­թիւ­նը ա­մէն պա­րա­գա­յի ցոյց տա­լու հա­կա­մէտ են մար­դիկ։ Ո՛չ ոք ընդ­հան­րա­պէս չ՚ըն­դու­նիր, թէ «ա­նի­րաւ» է կամ «ա­նար­դար», եւ ան­պայ­մա՛ն ճամ­բայ մը կ՚ո­րո­նէ ար­դա­րաց­նե­լու հա­մար ինք­զինք։ 

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ար­դա­րին ճամ­բան շի­տակ է։ Դո՛ւն, որ ու­ղիղ ես, ար­դա­րին ճամ­բան դուն կ՚ուղ­ղես» (Ե­ՍԱ­ՅԵԱՅ ԻԶ 7)։ Կան չորս ա­ռա­քի­նու­թիւն­ներ, որ ա­ռանց­քա­յին դեր կը կա­տա­րեն։ Այս իսկ պատ­ճա­ռով ա­նոնք կո­չուած են «գլխա­ւոր ա­ռա­քի­նու­թիւն­ներ»։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Երբ ա­շա­կերտ­նե­րը սկսան վի­ճա­բա­նիլ թէ ո՛վ է ի­րենց­մէ «մեծ»ը, Յի­սուս մա­նուկ մը ցոյց տուաւ եւ ը­սաւ.
«Ով որ ըն­դու­նի այս մա­նու­կը իմ ա­նու­նովս՝ զիս ըն­դու­նած կ՚ըլ­լայ, եւ ով որ զիս կ՚ըն­դու­նի՝ ըն­դուած կ՚ըլ­լայ զիս ղրկո­ղը։ Ո­րով­հե­տեւ ով որ ձեր բո­լո­րին մէջ փոք­րիկն է, ա՛ն է մե­ծը» (ՂՈՒԿ. Թ 48)։­

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Եր­բեք խոր­հա՞ծ էք սի­րե­լի­ներ, ո՜ր­քան ա­նի­մաստ եւ ն՛ոյն­քան ան­տա­նե­լի եւ յու­սա­հա­տա­կան պի­տի ըլ­լար կեան­քը՝ ե­թէ նպա­տակ մը չու­նե­նար։ Ար­դա­րեւ ա­մէն օր որ կ՚ապ­րինք, կը ծա­ռա­յենք նպա­տա­կի մը՝ հոգ չէ թէ չանդ­րա­դառ­նանք ա­նոր եւ ան­գի­տակ­ցօ­րէն զբա­ղինք մեր ա­ռօ­րեայ գոր­ծե­րով։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մար­դոց դի­մա­ւո­րուած կա­րե­ւոր հար­ցե­րէն մին է՝ օգ­տա­կա­րը եւ ա­նօ­գու­տը, ար­ժէ­քը եւ ա­նար­ժէ­քը չկա­րե­նալ զա­նա­զա­նել։ Ու­րիշ խօս­քով՝ մար­դիկ ի­րենց հա­մար կա­րե­ւոր եւ անհ­րա­ժեշտ ե­ղա­ծը եւ ո­րե­ւէ ար­ժէք չներ­կա­յաց­նո­ղը, վնա­սա­կա­րը չեն կրնար զա­նա­զա­նել, չեն անդ­րա­դառ­նար, թէ ո՛­րը օգ­տա­կար է եւ ո՛­րը վնա­սա­կար, եւ այդ իսկ պատ­ճա­ռով կը տու­ժեն շատ ան­գամ եւ կը վնա­սուին։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յա­ճախ կ՚ը­սենք ու կը լսենք, թէ ա­ռող­ջու­թիւ­նը կա­րե­ւո՛ր է մար­դուս հա­մար, եւ ա­ռող­ջու­թեան ա­ռաջ­նա­կարգ տե­ղը կու տանք կեան­քի գո­յա­պահ­պան­ման ու գո­յա­տեւ­ման հա­մար։ Բայց ընդ­հան­րա­պէս ի մտի կ՚ու­նե­նանք մարմ­նա­կան-ֆի­զի­քա­կան ա­ռող­ջու­թիւ­նը եւ շատ ան­գամ կ՚ան­տե­սենք հո­գիի ա­ռող­ջու­թիւ­նը՝ որ նո՛յն­քան կա­րե­ւոր է մար­դուս հա­մար, քա­նի որ մարդս մար­մի­նով եւ հո­գիով «ամ­բող­ջու­թիւն» մը կը կազ­մէ։