Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդ­կա­յին մո­լու­թիւն­ներ, տկա­րու­թիւն­ներ եւ թե­րու­թիւն­ներ կան, բայց դժբախ­տու­թիւ­նը այն չէ՛ որ ա­սանկ շե­ղում­ներ, սխալ­ներ կան, դժբախ­տու­թիւ­նը այն է, որ ա­նոնք որ գի­տեն, թէ ո՛ր­քան ա­ղէ­տա­լի է ա­նոնց գոր­ծու­նէու­թիւ­նը ի­րենց կեան­քին մէջ՝ կա­մաւ կը զո­հեն այդ ա­ղէտ­նե­րուն ի­րենց մար­մինն ալ, հո­գի՛ն ալ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդ­կա­յին մտա­յին կազ­մու­թիւ­նը այն­պէս է որ մարդս չի կրնա՛ր պարզ կեր­պով, այ­սինքն՝ ա­ռանց զգա­լի՛ բա­նե­րու ա­նուն­նե­րը կամ բա­ռե­րը գոր­ծա­ծե­լու, բա­ցատ­րել մտքի կամ վե­րա­ցեալ ճշմար­տու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ գա­ղա­փար­ներ, հո­գե­ւոր ճշմար­տու­թիւն­ներ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յա­ճախ կը խօ­սինք մարդ էա­կին մա­սին՝ որ իր ա­րար­չու­թե­նէն ի վեր միշտ «ան­ծա­նօթ» մըն է, թէ՛ իր էու­թեամբ, թէ՛ իր ա­րարք­նե­րով։ Տքթ. Ա­լեքս Գա­ռէլ, իր «Մար­դը՝ Սա Ան­ծա­նօ­թը» գիր­քին մէջ (1901) կ՚ու­սում­նա­սի­րէ մարդ էա­կը, բայց ան կը մնայ միշտ «ան­ծա­նօթ» մին­չեւ այ­սօր, որ­պէս ան­լու­ծե­լի «հարց» մը՝ իր մարմ­նա­կան, հո­գե­կան եւ մտա­յին էու­թեամբ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք 6 Նո­յեմ­բեր 1937 թուա­կիր «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի մէջ հրա­տա­րա­կուած, Ար­տա­շէս Գալ­փաք­ճեա­նի «Լաւ Խօ­սա­լու եւ Հա­մո­զե­լու Ա­րուես­տը» խո­րագ­րեալ շա­հե­կան յօ­դուա­ծը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ե­թէ մարդս պէտք է պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ ըլ­լայ իր գոր­ծո­ղու­թեան լաւ կամ վատ հե­տե­ւանք­նե­րուն հա­մար, ան պի­տի ու­նե­նայ ո՛չ միայն ո­րո­շեալ չա­փա­հա­սու­թիւն կամ կա­տա­րեալ տա­րիք, այ­սինքն՝ ա­ռողջ եւ հա­սուն մտա­ծու­թիւն, այլ նաեւ «կամ­քի ա­զա­տու­թիւն», կամ որ նոյնն է՝ «յօ­ժա­րա­կամ հա­ճու­թի՛ւն»։­

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ե­կե­ղե­ցա­կան եւ աշ­խար­հա­կան օ­րէն­քը հաս­տա­տու­թիւն կը գտնէ ե՛ւ բնա­կան օ­րէն­քի մէջ։ Կեն­սա­բա­նու­թիւ­նը՝ «biologie» եւ բնա­խօ­սու­թիւ­նը՝ «physiologie» ցոյց կու տան, որ բազ­մակ­նու­թիւ­նը ո՛չ միայն չի հասց­ներ իր միակ նպա­տա­կին՝ ա­ճեց­նել սե­րուն­դը, այլ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, կը թու­լաց­նէ ու կը վատ­թա­րաց­նէ ամ­բողջ ցե­ղի կամ ազ­գի ա­ռող­ջու­թիւ­նը, կը նուա­զեց­նէ բեղմ­նա­ւո­րա­կան ու­ժը եւ կը պակ­սեց­նէ որ­դեծ­նու­թեան թի­ւը՝ խան­գա­րե­լով նաեւ ըն­տա­նե­կան բա­րո­յա­կա­նու­թիւ­նը։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կը շա­րու­նա­կենք հա­տուած­ներ ներ­կա­յաց­նել Վա­հան Վար­դա­պետ Բաս­տա­մեան­ցի «Կա­նո­նա­գի­տա­կան եր­կեր»էն, որ մե­զի կը հաս­նի Ա­զատ Բո­զո­յեա­նի աշ­խա­տա­սի­րու­թեամբ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մեր նա­խորդ գրու­թիւ­նով ը­սինք, թէ՝ ո­րե­ւէ օ­րէն­քի տրա­մադ­րու­թիւ­նը կամ հա­տուած մը կար­դալ եւ կամ սոր­վիլ՝ օ­րէնս­գէտ ըլ­լալ չի՛ նշա­նա­կեր, այլ պէ՛տք է հա­տուա­ծը մեկ­նա­բա­նել, ինչ որ յա­տուկ ու­սում մը կը պա­հան­ջէ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինչ­պէս խոս­տա­ցած էինք, ստո­րեւ հա­տուած­ներ կը ներ­կա­յաց­նենք Վա­հան Վար­դա­պետ Բաս­տա­մեան­ցի «Կա­նո­նա­գի­տա­կան եր­կեր» գիր­քէն։ Վա­ղար­շակ Սար­կա­ւագ Սե­րով­բեա­նի իր անձ­նա­կան գրա­դա­րա­նէն մե­զի նուի­րած գիր­քը, որ Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­միած­նի հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րէն է, աշ­խա­տա­սի­րուած է՝ «Հայ-Բիւ­զան­դա­կան ե­կե­ղե­ցա­կան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րի վա­ւե­րագ­րե­րը» խո­րագ­րեալ աշ­խա­տա­սի­րու­թեան հե­ղի­նակ Ա­զատ Բա­զո­յեա­նի կող­մէ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք Ար­տա­շէս Գալ­փաք­ճեա­նի 18 Սեպ­տեմ­բեր 1937 թուա­կիր «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի այս նոյն սիւ­նակ­նե­րու մէջ հրա­տա­րա­կուած շա­հե­կան յօ­դուա­ծը։
Մեր պի­տոյք­նե­րը ա­ռաձ­գա­կան են. ո՛ր­քան որ կը լայն­նան, նոյն­քան ալ կրնան նեղ­նալ, այն­պէս որ նիւ­թա­կան շատ հա­մեստ վի­ճակ ու­նե­ցող մէկն ալ ան­վի­ճե­լիօ­րէն կրնայ խնա­յու­թիւն ը­նել։