Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեան, իր «Հա­յոց անձ­նա­նուն­նե­րի բա­ռա­րան»ին (1942) «Ա­ռա­ջա­բան»ին մէջ սա­պէս կ՚ը­սէ. «Այս աշ­խա­տու­թեան նպա­տակն է հա­ւա­քել, դա­սա­ւո­րել եւ ու­սում­նա­սի­րել այն բո­լոր ա­նուն­նե­րը, որ պատ­մու­թեան ըն­թաց­քին, ո­րե­ւէ հայ ան­հատ կրած է եր­բե­ւի­ցէ, ան­կախ իր ու­նե­ցած դիր­քէն ու աս­տի­ճա­նէն՝ ըն­դու­նած կրօ­նէն ու դա­ւա­նան­քէն եւ ապ­րած շրջա­նէն կամ երկ­րէն»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ա­նուն­նե­րը՝ մար­դուս ա­մե­նէն թան­կա­գին ար­ժէ­քը եւ ստա­ցուածքն են, քա­նի որ մարդ իր ա­նու­նով գո­յու­թիւն ու­նի, եւ իր ա­նու­նով ճանչ­ցուած, ծա­նօթ անձ մըն է ըն­կե­րու­թեան մէջ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ստո­րեւ, կը շա­րու­նա­կենք ներ­կա­յաց­նել ա­նուն­նե­րու ի­մաստ­նե­րը, ար­մատ­նե­րը՝ ո­րոնք անձ ինք­նու­թիւ­նը կը կազ­մեն զայն կրո­ղին։ Ան­հա­տը անձ է եւ ինք­նու­թիւն կը ստա­նայ եւ կը բնո­րո­շուի ի՛ր «ա­նուն»ով։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ա­նուն­նե­րու ի­մաստ­նե­րը գիտ­նալ, կը նշա­նա­կէ ինք­նա­գի­տակ­ցու­թիւն ու­նե­նալ, քա­նի որ «ա­նուն» եւ «ինք­նու­թիւն» միա­ցած, ամ­բող­ջա­կան ար­ժէք­ներ են։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ստո­րեւ, կը շա­րու­նա­կենք ներ­կա­յաց­նել ա­նուն­նե­րու ի­մաստ­նե­րը՝ ո­րոնք ան­բա­ժան են «Անձ»էն եւ կը նոյ­նա­նան ա­նոր հետ։ Մարդ իր կրած ա­նու­նով է որ կը զա­տո­րո­շո­ւի եւ անձ մը, ինք­նու­թիւն կը կ՚ըլ­լայ մարդ­կա­յին ըն­կե­րու­թեան մէջ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ա­նուն»ին կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը իր ի­մաս­տին մէջն է, ա­նու­նը, ար­դա­րեւ, կը նոյ­նա­նայ «անձ»ին հետ եւ կը կազ­մէ «ինք­նու­թիւն» եւ այս կեր­պով ա­նու­նը ար­ժէք կը ստա­նայ։ Ան­հա­տը «ի՛նք» է իր կրած ա­նու­նով եւ ին­չո՞ւ չէ՝ իր ա­նուան ի­մաս­տո՛վ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ա­նուն» եզ­րին կա­րե­ւոր­ու­թիւ­նը յայտ­նե­լէ ետք, ա­մէն մէկ ա­նու­նի նշա­նա­կու­թիւ­նը գիտ­նալ «անձ»ին ար­դար եւ բնա­կան ի­րա­ւունքն է. ան­ձը իր կրած ա­նու­նին ի­մաս­տը ե­թէ գիտ­նայ ա­ւե­լի կը նոյ­նա­նայ ա­նոր հետ եւ ա­ւե­լի գի­տա­կից կը վա­րուի, եւ ի­րա­ւո՛ւնք է եւ պարտք՝ գիտ­նալ իր կրած ա­նուան նշա­նա­կու­թիւ­նը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ա­նու­նը ինք­նու­թի՛ւն է, այս պատ­ճա­ռով, ա­նու­նը մարդ­կա­յին թէ՛ ան­հա­տա­կան եւ թէ՛ հա­ւա­քա­կան կեան­քին մէջ կեն­սա­կան դեր մը կը խա­ղայ եւ մեծ կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նի։ Այս ի­մաս­տով եւ այս տե­սան­կիւ­նէն դի­տե­լով «ա­նուն»ը, կը շա­րու­նա­կենք ներ­կա­յաց­նել ա­նուն­նե­րու նշա­նա­կու­թիւ­նը՝ օգ­տուե­լով Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­նի, Ար­տա­շէս Տէր Խա­չա­տու­րեա­նի եւ André-Marie Gerard-ի բա­ռա­րան­նե­րէն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ինչ­պէս ը­սինք, ան­հա­տը «ա՛նձ» է եւ ինք­նու­թիւն կը ստա­նայ իր ա­նու­նով։ Մէկ խօս­քով մէ­կու մը ա­նու­նը «ի՛նք»ն է եւ ան­բա­ժան իր ինք­նու­թե­նէն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ «ա՛նձ» մըն է իր ինք­նու­թեամբ եւ ա­մէն անձ ի՛նքն է իր ա­նու­նով։ Այս ի­մաս­տով, ա­նու­նը կը ներ­կա­յաց­նէ ան­ձը՝ իր ինք­նու­թեամբ, որ կը զա­նա­զա­նուի «ու­րիշ»նե­րէն եւ իր «նման»նե­րէն։ Ու­րեմն ա­նու­նը ան­ձին, ու­րիշ­նե­րէ ան­կախ ինք­նու­թեան մը ստու­գա­նի՛շն է։ Ա­նու­նը՝ մարդս կ՚ո­րո­շէ որ­պէս ա՛նձ, որ­պէս ի՛նք։