Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Բոլոր հին թէ նոր արարողութիւնները ունին իրենց մեքենականութեան առաւել կամ նուազ ժողովրդային հաւատալիքներու եւ սովորութիւններու ազդեցութիւնները, որոնք յաճախ կը փոխուին միջավայրի, շրջանի եւ զարգացման աստիճանի համապատասխան երեւոյթներ ցոյց տալով։ Այս ուղղութեամբ, առնենք հայ ժողովուրդի աւանդական ծէսերէն՝ ամուսնութիւնը պատմական եւ ընկերային տուեալներու լոյսին տակ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Ողջախոհութիւն» իր լայն առումով կը նշանակէ՝ զգաստութիւն, պարկեշտութիւն։ Ողջախոհ՝ ողջամիտ մարդը խոհեմ է, գիտակից, լուրջ, բանական, եւ իր խօսքերուն եւ գործերուն մէջ չափաւոր՝ ժուժկալ, անկեղծ, մաքրամի՛տ։ Եւ այս իմաստով ողջախոհութիւնը առաքինութի՛ւն մըն է եւ ուղիղ նկարագրի մը արտայայտութի՛ւնը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հին դարերէ ի վեր եւ այսօր ալ մարդիկ այնպիսի նախապաշարումներու հագուստներ դրած են կրօնական ճշմարտութիւններու վրայ, որ խորհող, դատող, դատելէ առաջ քննող, խորը թափանցող միտքերու համար առարկելի եւ անընդունելի եղած են։ Սա բացայայտ է, որ գիտնականները թշնամի չեն կրօնքի. անոնց հակառակութիւնը  նախապաշարումներու դէմ է։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սա անուրանալի ճշմարտութիւն մըն է, թէ իմաստութիւն եւ հմտութիւն կը պահանջէ՝ կարճ խօսքով շատ բան ըսել, եւ ամփոփ եւ հակիրճ ասութիւններով նպատակ մը կամ իմաստ մը արտայայտել։ Արդարեւ, իմաստը ո՛չ թէ երկար խօսքերու մէջ, այլ համառօտ նախադասութեան մը մէջ շատ աւելի հասկնալի կ՚ըլլայ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Խաղաղութիւնը չէ՛ միայն չգոյութիւնը պատերազմին, ան չի սահմանափակուիր միայն հակադիր ուժերուն հաւասարակշռութիւնը պահպանելով։ Ուստի, ընկերային կեանքի մէջ, խաղաղութիւնը կարելի չէ ձեռք ձգել առանց անհատներու ներքին խաղաղութեամբ, առանց մարդկային էակներու միջեւ ազատ եւ խղճամիտ փոխյարաբերութիւններով եւ հաղորդակցութեամբ, առանց անձերու եւ հաւաքականութիւններու արժանապատուութեան յարգանքի, առանց եղբայրակցութեան յարատեւ գործադրութեան։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մեծ պահոց շրջանի վեցերորդ կիրակին կը կոչուի «Գալստեան կիրակի»։ Արդարեւ բոլոր ժամանակներու մէջ եղած են մեծաձայն գալուստներ, բայց ոչ մէկ գալուստ ունեցած է այն փառքը եւ իմաստը, որ ունեցաւ Յիսուս Քրիստոսի գալուստը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Գրիգոր Օտեան՝ գրագէտ եւ պետական մարդ։ Ծնած է 1834-ին Իսթանպուլ եւ մեռած՝ 1887-ին Փարիզ, ուր ստացած է իր ուսումը եւ ուրկէ սկսած է իր գրական գործունէութիւնը, աշխատակցելով արեւմտահայ պարբերականներու։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդ երբ երիտասարդ է եւ անփորձ, գիտութիւնը իրեն համար աւելի՛ կարեւոր է քան մարդը եւ զԱստուած։ Երիտասարդին պաշտամունքի առարկան պարզապէս գիտութիւնը ըլլալ կը թուի. երկիւղածութեամբ լեցուած կ՚երեւի անոր հանդէպ, երբ կը ծանօթանայ նոր իրերու եւ իրողութիւններու՝ որոնք երջանկութիւն կը պատճառեն իրեն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Դարերէ ի վեր ժողովուրդները տգիտութեան զոհեր են. կը լռեն, կը հնազանդին. բայց օր մը կը մռնչեն անոր դէմ, եւ իրենց մարտիրոսութեամբը կը սրբեն անիրաւութիւններու եւ նախապաշարումներու հետքը, թէեւ անկարող ըլլան միահաղոյն արմատախիլ ընելու անիրաւութիւններն ու նախապաշարումները, որոնք շարունակ կը ծլին, եւ թէպէտ ոչ նոյն զօրութեամբ, սակայն բաւական ուժ ունին վերստին թունաւորելու եւ ապականելու ընկերութիւնը»։ Այսպէս կ՚ըսէ Սրբուհի Տիւսաբ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Այսօր, երբ կը թղթատէի դարձեալ «հին էջ»եր, հանդիպեցայ մեծ հօրս՝ Արտաշէս Գալփաքճեանի 4 նոյեմբեր 1914 թուակիր եւ վերոյիշեալ վերտառութեամբ «հին» բայց մշտանորոգ յօդուածին։
Յօդուածին բնատիպին կցուած է նաեւ Արտաշէս Գալփաքճեանի մէկ նկարը՝ որուն տակ աւելցուած է. «Տնօրէն եւ խմբագիր «ԺԱՄԱՆԱԿ»ի, ուր կը գրէ տնտեսական եւ ընկերային յօդուածներ»։